Hvað er átt við með stjórnarkreppu og hefur slíkt ástand áður ríkt á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er átt við með stjórnarkreppu og hefur slíkt ástand áður ríkt á Íslandi?
Stjórnarkreppa er það kallað þegar afar erfiðlega gengur að koma saman þingmeirihluta sem styður ríkisstjórn. Þingmeirihluti er nauðsynlegur fyrir ríkisstjórnir í þingræðisríkjum því samkvæmt þingræðisreglunni verða ríkisstjórnir að njóta stuðnings meirihluta þingsins. Þingflokkar koma sér saman um hver fer með framkvæmdavaldið í nafni þingsins (e. parliamentary government). Í þingræðisríkjum er það líka oftast venjan að þeir sem fara með framkvæmdavaldið, í nafni kjósenda, eru einnig í forystu innan þingsins. Það þýðir með öðrum orðum að ráðherrar koma úr röðum þingmanna og sitja á þingi samhliða ráðherrastörfum.

Forsetaræði (e. presidentialism) er annars konar fyrirkomulag. Þar sem það er við lýði, eins og til dæmis í Bandaríkjunum, er leiðtogi framkvæmdavaldsins kjörinn beint af kjósendum og ráðherrar sitja í umboði hans. Þingflokkar í forsetaræði gegna því engu hlutverki í því að koma á ríkisstjórn og bera hvorki ábyrgð á henni né ráðherrunum.

Á meðan ekki tekst að koma saman þingmeirihluta í þingræðisríki er stjórnkerfið án pólitískrar forystu. Það er með öðrum orðum ýmist stefnulaust eða á sjálfstýringu sem er leidd af embættismönnum. Á árunum 1991 til 2016 gekk alltaf greiðlega að mynda nýjan stjórnarmeirihluta. Reyndin var önnur á árunum 1942-1950 og frá 1971-1988. Á þeim árum var iðulega erfitt að mynda ríkisstjórn þótt það tækist að lokum. Verst gekk stjórnarmyndunin eftir haustkostningar 1942. Þá tók um tuttugu mánuði að koma saman starfhæfum þingmeirihluta. Á meðan leiddu fimm utanþingsráðherrar framkvæmdavaldið í umboði Sveins Björnssonar, ríkisstjóra og síðar forseta.

Heimild:

• Stefanía Óskardsóttir, væntanlegur pistill í áramótablaði Frjálsrar verslunar.

Mynd:

• Baldur, 19.12.1942 - Timarit.is. (Sótt 19.12.2016).

...