Er hægt að búa til gervistjörnu á himninum með leysigeisla?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er hægt að búa til gervistjörnu á himninum með leysigeisla?
Já, það er vel hægt og reyndar gera stjörnufræðingar það til þess að stilla mælitæki sín og ná betri myndum af geimnum.

Ókyrrð í lofthjúpi jarðar er einn versti óvinur stjörnufræðinga. Hún veldur því að fyrirbæri í geimnum virðast leika á reiðiskjálfi sé horft á þau í gegnum stjörnusjónauka. Þokukenndar og óskýrar myndir draga úr gæðum mælinga.

Til að vinna bug á ókyrrðinni nota stjörnufræðingar aðlögunarsjóntækni sem leiðréttir bjögun í rauntíma með tölvustýrðum speglum. Speglarnir eru sveigðir mörg hundruð eða jafnvel þúsund sinnum á sekúndu í takt við ókyrrðina í lofthjúpnum og vega þannig upp á móti henni.

Þegar hægt er nota stjörnufræðingar bjarta stjörnu til að stilla mælingar sínar eftir en þegar engin björt stjarna er í nágrenni þess sem verið er að rannsaka verða þeir að reiða sig á svonefnda gervistjörnu eða leysigeislastjörnu.

Gervistjarnan er búin til með því að skjóta björtum appelsínugulum leysigeisla upp í næturhiminninn. Í um 90 km hæð yfir jörðinni er natrínlag sem rekja má til gass sem loftsteinar skilja eftir sig þegar þeir brenna upp í lofthjúpnum. Leysigeislinn hefur nákvæmlega þá bylgjulengd sem þarf til að örva natrínatómin sem taka þá að glóa svo til verður björt gervistjarna. Ljósið sem gervistjarnan gefur frá sér er grannskoðað og notað til að vinna á móti bjagandi áhrifum lofthjúps jarðar. Þannig er hægt að taka einstaklega skarpar myndir, rétt eins og þær væru teknar í geimnum.

Aðlögunarsjóntækni er ein mikilvægasta tækniþróunin í stjarnvísindum á síðustu árum og er raunar ómissandi fyrir stærstu sjónauka jarðar. Án aðlögunarsjóntækninnar væri lítið vit í að reisa risasjónauka. Án hennar sæjum við alheiminn í móðu. Með henni er mynd okkar af alheiminum kristaltær.

Mynd:

• Leysigeisli Yepun og Magellansskýin | ESO Ísland. (Sótt 27.01.2015).

...