Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: íslensk Hvað merkir orðið fíton og hvaðan kemur það?

Flokkun:

17.9.2007
Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvað merkir orðið fíton og hvaðan kemur það?

Guðrún Kvaran

Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun
Orðið, sem spurt er um, er til í fleiri en einni mynd: fíton, fítón og fítónn. Elsta merking er '(heiðinn) spásagnarandi' en síðar er það einnig notað í merkingunni 'reiði, æði, æðisgangur'. Í nútímamáli er það oftast fyrri liður í samsetningunni fítonsandi sem einnig er til í myndunum fítúnsandi, fítungsandi og fídómsandi en ýmsar fleiri samsetningar eru til með fíton að fyrri lið eins og fítonskraftur 'heljarkraftur', fítonsæði 'berserksgangur' og fítonsmóður 'æðisgangur'.

Orðið kemur fyrir þegar í fornu máli í samsetningunum fítónsandakona 'spákona', fítonsandalist 'spásagnarlist', fítónsandi 'spádómsandi' og fítónsmaður 'maður sem er gæddur spásagnaranda'.


Klifurpýþonslanga getur orðið rúmlega fimm metra löng. Hér sést klifurpýþonslanga kremja dádýr til bana.

Í orðabók Guðmundar Andréssonar frá 1683 er gefið orðið fitungs ande og skýringin við er 'pithon'. Í orðabók Björns Halldórssonar er Fítúns-andi skýrt á latínu sem ‘phyton, python’ en á dönsku sem 'Raseri', það er 'æðisgangur'. Af þessu sést að um tökuorð er að ræða úr latínu sem aftur hefur fengið orðið úr grísku. Pŷthōn var stór slanga við Delfí sem guðinn Appolló vann sigur á en orðið var einnig í klassískum málum notað um spásagnaranda og þann sem hafði slíkan anda.

Frekara lesefni:

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

17.9.2007

Spyrjandi

Theodór Kjartansson

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvað merkir orðið fíton og hvaðan kemur það?“ Vísindavefurinn, 17. september 2007, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=6803.

Guðrún Kvaran. (2007, 17. september). Hvað merkir orðið fíton og hvaðan kemur það? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=6803

Guðrún Kvaran. „Hvað merkir orðið fíton og hvaðan kemur það?“ Vísindavefurinn. 17. sep. 2007. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=6803>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvað merkir orðið fíton og hvaðan kemur það?
Orðið, sem spurt er um, er til í fleiri en einni mynd: fíton, fítón og fítónn. Elsta merking er '(heiðinn) spásagnarandi' en síðar er það einnig notað í merkingunni 'reiði, æði, æðisgangur'. Í nútímamáli er það oftast fyrri liður í samsetningunni fítonsandi sem einnig er til í myndunum fítúnsandi, fítungsandi og fídómsandi en ýmsar fleiri samsetningar eru til með fíton að fyrri lið eins og fítonskraftur 'heljarkraftur', fítonsæði 'berserksgangur' og fítonsmóður 'æðisgangur'.

Orðið kemur fyrir þegar í fornu máli í samsetningunum fítónsandakona 'spákona', fítonsandalist 'spásagnarlist', fítónsandi 'spádómsandi' og fítónsmaður 'maður sem er gæddur spásagnaranda'.


Klifurpýþonslanga getur orðið rúmlega fimm metra löng. Hér sést klifurpýþonslanga kremja dádýr til bana.

Í orðabók Guðmundar Andréssonar frá 1683 er gefið orðið fitungs ande og skýringin við er 'pithon'. Í orðabók Björns Halldórssonar er Fítúns-andi skýrt á latínu sem ‘phyton, python’ en á dönsku sem 'Raseri', það er 'æðisgangur'. Af þessu sést að um tökuorð er að ræða úr latínu sem aftur hefur fengið orðið úr grísku. Pŷthōn var stór slanga við Delfí sem guðinn Appolló vann sigur á en orðið var einnig í klassískum málum notað um spásagnaranda og þann sem hafði slíkan anda.

Frekara lesefni:...