Mæla jarðskjálftamælar eitthvað annað en jarðskjálfta?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Mæla jarðskjálftamælar eitthvað annað en jarðskjálfta?
Ef titringur í jörðu er mældur samfellt í langan tíma með næmum mælitækjum, kemur ýmislegt fróðlegt í ljós. Í fyrsta lagi má sjá, að lágtíðnibylgjuhreyfingar (tíðni minni en eitt Hertz (rið)) eru meiri á haustin og yfir vetrarmánuðina heldur en að vori og sumri. Þetta skýrist af því að veðurlag er kröftugra og sjógangur meiri á vetrum en að sumarlagi. Sjávaröldur örva lágtíðnibylgjur í jarðskorpunni, svo að þær koma skýrt fram á mælitækjum. Sýnt hefur verið fram á þetta með rannsóknum þar sem hægt hefur verið að tengja tiltekna vetrarstorma, sem vara í klukkustundir og upp í nokkra daga, við styrk yfirborðstitrings í mælistöðvum langt inni í landi.

Í öðru lagi má sjá daglegar breytingar í umhverfisóróanum á hærra tíðnisviði eða ofan við tvö Hertz. Þetta lýsir sér þannig að titringurinn er meiri á daginn en á nóttinni, og sömuleiðis meiri á virkum dögum en um helgar. Hér er það umferð, daglegur erill, iðnaður og starfsemi í nálægri byggð sem skýrir dagsveifluna og vikumynstrið.

Á myndinni hér fyrir neðan er sýndur mældur órói í heila viku á jarðskjálftamæli nálægt flugskýlunum við æfingaflugvöllinn á Sandskeiði, austan Reykjavíkur. Óróinn stafar fyrst og fremst af námugreftri í malarnámunum norðan Vífilsfells í eins og hálfs kílómetra fjarlægð frá mælinum, en einnig af umferð á Suðurlandsvegi í um 700 metra fjarlægð. Á myndinni má sjá greinilegar dagsveiflur og að unnið er á laugardögum jafnt sem aðra virka daga. Um miðjan dag er nokkur lægð í óróanum sem hugsanlega má skýra með hádegishléi í malarvinnslunni. Á sunnudegi er óróinn mun minni en hina dagana og augljóslega engin vinna í námunni. Ef grannt er skoðað, má sjá mestan óróa seinni hluta dags. Það má skýra með því að þá eru íbúar höfuðborgarsvæðisins á heimleið úr sumarbústöðum á Suðurlandi. Þegar myndin var gerð, var notuð bandsía sem síaði burtu allar bylgjur nema þær sem liggja á tíðnisviðinu tvö til fjögur Hertz.

Í þriðja lagi má af og til sjá skammvinna aukningu í mælda titringnum sem kann að stafa af sprengingum, til dæmis í húsgrunni eða grjótnámi nálægt mælistað, eða vegna framkvæmda í nágrenninu. Slíkur titringur getur verið nógu mikill til að fólk finni hann. Kröftugar sprengingar (til dæmis kjarnorkusprenging) senda einnig bylgjur sem hægt er að mæla hvar sem er á jörðinni. Með því að mæla samfellt hreyfingar yfirborðs hefur verið hægt að vakta og fylgjast með tilraunum með kjarnorkusprengjur í nærliggjandi löndum. Var mikil áhersla lögð á slíka vöktun meðan kalda stríði stóð sem hæst.

Í fjórða lagi má nema og mæla jarðskjálfta sem eru ýmist svo veikir að fólk greinir þá ekki, eða svo kröftugir að fólk og dýr á víðavangi falla við.

Mynd:

• Náttúruvá á Íslandi: Eldgos og jarðskjálftar, bls. 497.

---

Þetta er örlítið stytt útgáfa af texta um umhverfisóróa í bókinni Náttúruvá á Íslandi: Eldgos og jarðskjálftar og birt með góðfúslegu leyfi....