Hvaðan komu fyrstu hundarnir og hvernig eru hundar ræktaðir?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaðan komu fyrstu hundarnir og hvernig eru hundar ræktaðir?
Hundar (Canis familiaris) eru náskyldir úlfum og tilheyra þeir báðir sömu ættinni, hundaættinni (Canidae), sem inniheldur aðeins um 35 tegundir í um það bil 10 ættkvíslum. Nánasti forfaðir hunda er talinn vera timburúlfurinn (Canis lupus lyacon), en mjög lítill erfðafræðilegur munur er á hundum og úlfum og geta þeir vel eignast saman afkvæmi. Nánar er fjallað um þetta í svari Páls Hersteinssonar við spurningunni Geta úlfar og hundar eignast afkvæmi og skiptir máli hvaða hundategundir eru þar að verki?

Fyrstu merki þess að úlfar hafi verið í samfylgd manna má rekja um 400 - 500 þúsund ár aftur í tímann, en bein úlfa hafa fundist með beinum manna frá þessum tíma. Talið er að heimilishundurinn hafi svo endanlega skilist frá úlfinum fyrir um 14.000 - 17.000 árum.

Þótt tamning (e. domestication) úlfa hafi leitt til þess að valist hafi ákveðnir eiginleikar eins og veiðigeta, varðeðli og smölun, hefur stór þáttur í þróun heimilishundsins verið hlutverk hans sem fylgitegund mannsins. Ákveðin atferliseinkenni hundsins eru talin styðja þessa kenningu, til dæmis sterk félagsleg tengsl og hollusta við manninn. Mennirnir hafa jafnframt haft áhrif á þróun hundsins með því að: Velja ljúfari og auðtamdari einstaklinga til undaneldis, draga úr náttúruvali með því að veita fæðu og húsaskjól og stýra æxlun.

Eitt af því sem einkennir heimilishundinn og gerir hann frábrugðinn úlfinum er að fullþroska hundar láta ekki af allri hvolpahegðun. Þeir sýna þá enn atferli eins og að gelta og velta sér á bakið, hafa mikla athyglisþörf og heilsa með látum. Þetta atferli hefur að öllum líkindum haft jafn sterk tilfinningaleg áhrif á manninn forðum og það gerir nú, og hefur því líklega leitt til þess að einstaklingar sem sýndu þessa hegðun áfram á fullorðinsskeiði voru valdir fram yfir hina. Margir hundar eru því í raun líkari yrðlingum í hegðun en fullþroska úlfum.

Allt frá upphafi hefur maðurinn reynt að ná fram ákveðnum eiginleikum hjá hundum með stýrðum kynbótum. Þetta hefur leitt til þess að nú eru um 800 ólík hundakyn til í heiminum. Hjá hreinræktuðum hundum hefur þetta bæði leitt til mikillar skyldleikaæxlunar og einnig hafa fjölmörg slæm einkenni erfst samhliða eftirsóttu einkennunum. Hjá sýningarhundum, sem dæmdir eru eftir mjög ströngum stöðlum, eru það mjög skýrt afmörkuð og oft öfgafull einkenni sem sóst er eftir. Sem dæmi má nefna að hjá bolabítum hefur verið sóst eftir sífellt styttra nefi, sem hefur leitt til þess að þeir eiga nú flestir mjög erfitt með öndun. Hjá blóðhundum þykir eftirsóknarvert að þeir hafi mjög langt bak, sem hefur valdið því að brjósklos í baki er algengur kvilli.

Vandamál skyldleikaæxlunar felast einkum í minni erfðafræðilegri fjölbreytni og aukinni tíðni erfðasjúkdóma. Í dag eru þekktir um 300 erfðasjúkdómar og erfðagallar í hreinræktuðum hundum. Golden retrievers, þýskir fjárhundar og doberman hundar stríða til dæmis við ýmis vandamál í liðum og mjaðmagrind, svo sem mjaðmalos (e. hip dysplasia). Nánast allir border collie hundar glíma við alvarleg augnvandamál eða eru genaberar fyrir slík vandamál. Blinda, heyrnarleysi og blóðsjúkdómar eru svo algengir sjúkdómar sem hrjá önnur hundakyn, og margir stórir hreinræktaðir hundar lifa í aðeins sex til sjö ár. Hundaræktun er því greinilega vandasöm og margt sem þar ber að hafa í huga.

Þrátt fyrir þau vandamál sem fylgja hreinræktuðum hundum hafa þeir óneitanlega marga kosti og má þar helst nefna að vera fyrirsjáanlegir. Fái fólk sér hreinræktaðan hvolp veit það nokkurn veginn hvernig hann mun verða með tilliti til stærðar, útlits og ákveðinna persónueinkenna. Uppeldi hunda er þó vandasamt og mikilvægt að þekkja vel til þess hundakyns sem hvolpurinn tilheyrir. Fyrstu vikurnar í lífi hvolpa skipta mestu máli og er mjög mikilvægt að fólk leiti sér ráða hjá sérfræðingum og lesi sér vel til um umönnun hunda áður en það fær sér einn slíkan.

Heimildir:

• Clutton-Brock, J. 1995. Origins of the dog: Domestication and early hitory. In: The Domestic Dog: Its Evolution, Behaviour and Interactions with People. Serpell, J. (editor). Cambridge University Press, Cambridge.
• Goodwin, D., Bradshaw, J.W.S. og Wickens, S.M. 1997. Paedomorphosis affects agonistic visual signals of domestic dogs. Animal Behaviour, 53 (2): 297-304.
• Miklósi, Á., Polgárdi, R., Topál, J., & Csányi, V. (2000). Intentional behaviour in dog-human communication: Experimental analysis of "showing" behaviour in the dog. Animal Cognition, 3: 159-166.
• Dog - Wikipedia Encyclopedia.

Myndir:

• Canis lupus lycaon qtl4.jpg - Wikimedia Commons. Birt undir Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported leyfi. (Sótt 21.6.2021).
• Dog morphological variation.png. Höfundur myndar: Mary Bloom. Birt undir Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International leyfi. (Sótt 21.6.2021).
• Bulldog inglese.jpg. Birt undir Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International leyfi. (Sótt 21.6.2021).

...