Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Orðið strýheill merkir 'alveg heill, ógallaður'. Forliðurinn strý- er þarna notaður til áherslu og orðið er sjálfsagt myndað með orðið stráheill að fyrirmynd.
Stráheill er annars vegar notað um strá í heyi sem ekki hafa brotnað en hins vegar í yfirfærðri merkingu um það sem er heilt og óskaddað. Orðið strý er fyrst og fremst notað um hár í niðrandi merkingu, það er um hár sem er strítt og oft gisið.
Í Ritmálssafni eru ekki mörg dæmi um strýheill. Elst þeirra er úr Iðunni frá 1932 og sýnir mjög vel yfirfærðu merkinguna:
Minnisstæðast varð honum, er hann eitt sinn dró golþorsk á hundavakt, og hafði sá gleypt strýheila lýsu.
Dæmi Orðabókarinnar um stráheill eru eldri. Hið elsta þeirra er úr Norðra frá 1855:
Jón er með stráheila húðina, enn sem komið er.
Elsta dæmi um stráheill sennilega í bókstaflegri merkingu er úr Þjóðólfi frá lokum 19. aldar:
í miðjunni [þ.e. á votheystóft] var það [þ.e. heyið] stráheilt og svart á lit.
Annað orð notað á sama hátt og stráheill og stríheill er stíheill. Dæmi úr Speglinum frá 1932 er svona:
þessum litla jarðarávexti tókst að eyða stíheilum þrem tímum fyrir neðri deild.
Þar er forliðurinn stí- einnig notaður til áherslu. Uppruni hans er óviss en helst hefur hann verið tengdur við orðin stig og stíga það er *stig- eða *stígheill í merkingunni 'heill á fæti'. Þá hefur -g- fallið niður á undan -h- (Ásgeir Blöndal Magnússon 959). * merkir að ekki hafa fundist heimildir um þessa orðmynd.
Heimildir:
Ásgeir Blöndal Magnússon. 1989. Íslensk orðsifjabók. Reykjavík, Orðabók Háskólans.
Í morgunkaffinu áðan sagði kona: "Þetta var alveg strýheilt" og hafði eftir ömmu sinni. Önnur kona, ættuð úr Mývatnssveit, þekkti þetta líka. Orðið er ekki í ritmálssafni. Er þetta ekki einhvers konar tvímynd við stráheilt?
Sólin
Rís 10:17 • sest 16:10
Tunglið
Rís 21:40 • Sest 15:54
Flóð
Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46
Fjara
Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36
Orðið strýheill merkir 'alveg heill, ógallaður'. Forliðurinn strý- er þarna notaður til áherslu og orðið er sjálfsagt myndað með orðið stráheill að fyrirmynd.
Stráheill er annars vegar notað um strá í heyi sem ekki hafa brotnað en hins vegar í yfirfærðri merkingu um það sem er heilt og óskaddað. Orðið strý er fyrst og fremst notað um hár í niðrandi merkingu, það er um hár sem er strítt og oft gisið.
Í Ritmálssafni eru ekki mörg dæmi um strýheill. Elst þeirra er úr Iðunni frá 1932 og sýnir mjög vel yfirfærðu merkinguna:
