Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Eru til rök fyrir því að ég sé ekki sveppur?

Ritstjórn Vísindavefsins

Vísindavefnum berast ósjaldan tilvistarspurningar frá lesendum. Kjarni flestra þeirra er spurningin: Hver er ég? Sumir eru reyndar áttavilltari en aðrir og vilja fá aðstoð Vísindavefsins við að svara spurningunni Hvar á ég heima? Angistarfyllstu lesendurnir kalla einfaldlega: Hvar er mamma? Öllum þessum spurningum höfum við svarað samviskusamlega.

Tilvistarspurningin „Hver er ég?“ liggur yfirleitt að baki þeim fjölmörgu spurningum sem okkur berast um dýr og dýrategundir. Grunnstefið þar er spurningin „Hver er munurinn á mér og dýri?“, samanber til dæmis svörin við spurningunum Fengju apar mannréttindi ef hægt væri að kenna þeim að tala? og Geta vísindamenn sagt okkur hver sé erfðafræðilegur munur á manni og apa? Mörk á milli tegunda eru einnig mörgum hugleikin, samanber til dæmis Hefur tveimur dýrategundum verið blandað saman? Ef svo er, hvaða tegundum?

Í spurningunni sem hér er reynt að svara kveður hins vegar við nýjan tón. Við munum ekki eftir því að lesandi Vísindavefsins hafi áður talið sig vera svepp! Spyrjandinn leggur einnig þá þraut fyrir Vísindavefinn að finna rök, ef þau eru þá til, fyrir því að hann sé ekki sveppur. Spurningin reynir þess vegna aðallega á tvö fræðasvið: rökfræðina og sveppafræðina.

Sveppáttunarvandi fer stöðugt vaxandi.

Það blasir við að í sífellt margbreytilegri heimi er eðlilegt að menn finni til samkenndar með ríki sveppanna. Svonefndur áttunarvandi er ekki aðeins bundinn við kyn og kyngervi einstaklinga, heldur einnig við tegundir og ríki. Samkvæmt vísindalegri netkönnun sem fyrirtækið Kung-fungi vann fyrir Vísindavefinn eru allt að 22% lesenda Vísindavefsins haldnir sveppáttunarvanda (reyndar skiljum við ekki af hverju það er talinn vera einhver vandi!). Skilgreining á því hugtaki er svona:
Upplifun einstaklings frá unga aldri um að hann telji sig hafa fæðst sem sveppur og óskar að tilheyra svepparíkinu.
Í næstu viku munu færustu fótsveppafræðingar landsins (Sveppi, Gísli Rúnar Jónsson, sem var brautryðjandi í sveppáttunarfræðum með fræðiritinu Algjör sveppur, og Sveppi greifi úr bókunum um Sval og Val) birta tímamótagrein á Vísindavefnum. Þar greina þeir frá niðurstöðum úr rannsókn á svonefndu sveppish eða sveppablæti. Í kjölfarið þarf að endurbæta fjölmörg svör á Vísindavefnum. Ýmislegt sem hingað til hafa verið álitin gild vísindi þarfnast nú rækilegrar endurskoðunar!

Við fengum dæmi um eina endurritun fótsveppafræðinganna á svari sem hefur notið töluverðra vinsælda á Vísindavefnum. Svona lítur það út eftir endurbótina (feitletrunin sýnir hvar sveppamenn hafa tekið á textanum):
Kenningar um kynferðislegan sveppisma (e. sexual sveppish) með rætur í bernskureynslu komu fram undir lok nítjándu aldar. Hið kynferðislega sveppablæti er eitthvað sem maðurinn þarf að hafa í huganum til að vera fær um að hafa samfarir og fá fullnægingu. Hluturinn sem fær sveppagildi getur verið hvað sem er og er raunar oftast eitthvað sem aðrir sjá ekkert kynferðislegt við. Oft verða skór með fótsveppum slíkt blæti. Margir muna eftir hinum gríðarlega hælaháu, háu stígvélum sem vændiskonan hjartahreina Vivian, leikin af Juliu Roberts klæddist í Öskubuskusögunni: Pretty Woman, söluhæstu mynd allra tíma. Í þeim voru fótsveppir..
Rannsókn þeirra félaga er styrkt af Imeldu Marcos, fyrrverandi forsetafrú á Filippseyjum.

Mynd:


Við bendum þeim lesendum sem enn hafa ekki áttað sig, að þetta svar er föstudagssvar og þess vegna er ekkert að marka þar sem þar stendur.

Útgáfudagur

15.2.2013

Spyrjandi

Sigurjón Guðjónsson

Tilvísun

Ritstjórn Vísindavefsins. „Eru til rök fyrir því að ég sé ekki sveppur?“ Vísindavefurinn, 15. febrúar 2013, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=53728.

Ritstjórn Vísindavefsins. (2013, 15. febrúar). Eru til rök fyrir því að ég sé ekki sveppur? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=53728

Ritstjórn Vísindavefsins. „Eru til rök fyrir því að ég sé ekki sveppur?“ Vísindavefurinn. 15. feb. 2013. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=53728>.

Chicago | APA | MLA

Senda grein til vinar

=

Eru til rök fyrir því að ég sé ekki sveppur?
Vísindavefnum berast ósjaldan tilvistarspurningar frá lesendum. Kjarni flestra þeirra er spurningin: Hver er ég? Sumir eru reyndar áttavilltari en aðrir og vilja fá aðstoð Vísindavefsins við að svara spurningunni Hvar á ég heima? Angistarfyllstu lesendurnir kalla einfaldlega: Hvar er mamma? Öllum þessum spurningum höfum við svarað samviskusamlega.

Tilvistarspurningin „Hver er ég?“ liggur yfirleitt að baki þeim fjölmörgu spurningum sem okkur berast um dýr og dýrategundir. Grunnstefið þar er spurningin „Hver er munurinn á mér og dýri?“, samanber til dæmis svörin við spurningunum Fengju apar mannréttindi ef hægt væri að kenna þeim að tala? og Geta vísindamenn sagt okkur hver sé erfðafræðilegur munur á manni og apa? Mörk á milli tegunda eru einnig mörgum hugleikin, samanber til dæmis Hefur tveimur dýrategundum verið blandað saman? Ef svo er, hvaða tegundum?

Í spurningunni sem hér er reynt að svara kveður hins vegar við nýjan tón. Við munum ekki eftir því að lesandi Vísindavefsins hafi áður talið sig vera svepp! Spyrjandinn leggur einnig þá þraut fyrir Vísindavefinn að finna rök, ef þau eru þá til, fyrir því að hann sé ekki sveppur. Spurningin reynir þess vegna aðallega á tvö fræðasvið: rökfræðina og sveppafræðina.

Sveppáttunarvandi fer stöðugt vaxandi.

Það blasir við að í sífellt margbreytilegri heimi er eðlilegt að menn finni til samkenndar með ríki sveppanna. Svonefndur áttunarvandi er ekki aðeins bundinn við kyn og kyngervi einstaklinga, heldur einnig við tegundir og ríki. Samkvæmt vísindalegri netkönnun sem fyrirtækið Kung-fungi vann fyrir Vísindavefinn eru allt að 22% lesenda Vísindavefsins haldnir sveppáttunarvanda (reyndar skiljum við ekki af hverju það er talinn vera einhver vandi!). Skilgreining á því hugtaki er svona:
Upplifun einstaklings frá unga aldri um að hann telji sig hafa fæðst sem sveppur og óskar að tilheyra svepparíkinu.
Í næstu viku munu færustu fótsveppafræðingar landsins (Sveppi, Gísli Rúnar Jónsson, sem var brautryðjandi í sveppáttunarfræðum með fræðiritinu Algjör sveppur, og Sveppi greifi úr bókunum um Sval og Val) birta tímamótagrein á Vísindavefnum. Þar greina þeir frá niðurstöðum úr rannsókn á svonefndu sveppish eða sveppablæti. Í kjölfarið þarf að endurbæta fjölmörg svör á Vísindavefnum. Ýmislegt sem hingað til hafa verið álitin gild vísindi þarfnast nú rækilegrar endurskoðunar!

Við fengum dæmi um eina endurritun fótsveppafræðinganna á svari sem hefur notið töluverðra vinsælda á Vísindavefnum. Svona lítur það út eftir endurbótina (feitletrunin sýnir hvar sveppamenn hafa tekið á textanum):
Kenningar um kynferðislegan sveppisma (e. sexual sveppish) með rætur í bernskureynslu komu fram undir lok nítjándu aldar. Hið kynferðislega sveppablæti er eitthvað sem maðurinn þarf að hafa í huganum til að vera fær um að hafa samfarir og fá fullnægingu. Hluturinn sem fær sveppagildi getur verið hvað sem er og er raunar oftast eitthvað sem aðrir sjá ekkert kynferðislegt við. Oft verða skór með fótsveppum slíkt blæti. Margir muna eftir hinum gríðarlega hælaháu, háu stígvélum sem vændiskonan hjartahreina Vivian, leikin af Juliu Roberts klæddist í Öskubuskusögunni: Pretty Woman, söluhæstu mynd allra tíma. Í þeim voru fótsveppir..
Rannsókn þeirra félaga er styrkt af Imeldu Marcos, fyrrverandi forsetafrú á Filippseyjum.

Mynd:


Við bendum þeim lesendum sem enn hafa ekki áttað sig, að þetta svar er föstudagssvar og þess vegna er ekkert að marka þar sem þar stendur.

...