Hversu langur er lífstíðardómur á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hversu langur er lífstíðardómur á Íslandi?
Þess misskilnings gætir stundum að lífstíðardómur samkvæmt íslenskum lögum feli ekki sér lífstíðarfangelsi heldur styttri refsingu. Svo er þó ekki – lífstíðardómur á Íslandi er eins og orðið gefur til kynna dómur sem gengur út á að viðkomandi er dæmdur til fangelsisvistar það sem eftir er ævinnar. Sá sem fengi slíkan dóm á þó möguleika á náðun eins og aðrir fangar. Hæstiréttur hefur þó aldrei kveðið upp slíkan dóm hér á landi og kann það að útskýra hvers vegna sumir halda að lífstíðardómar á Íslandi séu í reynd tímabundnir.

Í 1. mgr. 34. gr. hegningarlaga segir:

Í fangelsi má dæma menn ævilangt eða um tiltekinn tíma, ekki skemur en 30 daga og ekki lengur en 16 ár.

Og í 211. gr. hegningarlaga segir svo um refsiramma við manndrápi:

Hver, sem sviptir annan mann lífi, skal sæta fangelsi, ekki skemur en 5 ár, eða ævilangt.

Hegningarlögin kveða því á um ákveðinn refsiramma sem dómstólar verða að dæma eftir. Samkvæmt 34. gr. getur refsing ýmist verið tímabundin eða ævilöng og samkvæmt orðalagi ákvæðisins er tímabundin refsing minnst 30 dagar og mest 16 ár. Samkvæmt 211. gr. hegningarlaga eru neðri mörkin þegar um manndráp er að ræða 5 ár en ekki 30 dagar.

Samkvæmt 1. mgr. 79. gr. hegningarlaga geta dómstólar dæmt þyngri dóma en þessi rammi segir til um. Þar segir:

Nú heimila lög aukna refsingu við  broti og skulu þá takmörk þau, sem sett eru í 34. gr., ekki vera því  til fyrirstöðu að dæma megi í fangelsi allt að 20 árum.

Samkvæmt þessu er unnt að þyngja tímabundna refsingu upp í 20 ár að hámarki.

Héraðsdómur hefur tvívegis í  sögunni kveðið upp lífstíðardóma vegna manndráps en í  bæði skiptin hafa þeir verið styttir í Hæstarétti og breytt í tímabundna refsingu. Þyngsti dómur sem Hæstiréttur hefur kveðið upp var í máli nr. 461/1993, en þá var dæmd 20 ára fangelsisvist í manndrápsmáli.

Að sama skapi er unnt að  dæma vægari dóma en refsiramminn kveður á um í sérstökum tilfellum skv. 74. gr. hegningarlaga en þar eru talin upp ýmis skilyrði fyrir því að lækka megi refsingu, svo sem vegna aldurs. Hæstiréttur nýtti þessa heimild í máli 62/1987, þar sem brotamaður var dæmdur til 4 ára skilorðsbundinnar refsingar. Þar komu til afar sérstæð málsatvik, meðal annars ungur aldur brotamanns og erfiðar aðstæður.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Er hægt að dæma fjöldamorðingja á Íslandi í lengra en 16 ára fangelsi? eftir Árna Helgason
• Hve stór hluti af þjóðinni hefur farið í fangelsi? eftir EDS
• Hversu mörg % af allri heimsbyggðinni eru í fangelsi? eftir Helga Gunnlaugsson

Mynd:

• Fox Business. Sótt 23.9.2009.

...