Af hverju eru sum eldfjöll á Íslandi virk en önnur ekki?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju eru sum eldfjöll á Íslandi virk en önnur ekki?
Einfaldasta svarið við þessari spurningu er; vegna þess að til þeirra óvirku streymir ekki lengur kvika. En þetta svar skilur spyrjandann kannski eftir í sömu sporum þar sem það útskýrir ekki hvers vegna kvikan hættir að streyma til eldfjallanna. Skoðum þetta nánar.

Ísland hefur mikla sérstöðu í heiminum vegna þess að hér eru tvö meginkerfi jarðskorpumyndunar að verki. Þau eru annars vegar úthafshryggjakerfi og hins vegar heitur reitur. Í báðum tilvikum streymir bráð úr möttli jarðar til yfirborðs. Í fyrra tilvikinu er kvikuframleiðslan tengd tveim flekum sem eru að skiljast að og fer bráðin að mestu í að mynda nýja skorpu á saumum þessara tveggja fleka. Í síðara tilvikinu er um að ræða bráð sem vellur upp úr möttlinum óháð flekaskilum. Bráðin fer því í að mynda hraun og innskot ofan á og í eldri skorpu.

Í báðum tilvikum verða eldgos vegna þess að bráð flyst úr iðrum jarðar til yfirborðs. Þar sem eldfjöllin eru ofan á flekunum og flekarnir eru á sífelldri hreyfingu óháð kvikuframleiðslunni í möttlinum rofna þessi tengsl um síðir.

Á Íslandi skiljast flekarnir að um 1,95 cm á ári og þar fyrir utan færast flekamótin til norðvesturs sé tekið tillit til heita reitsins. Þessar hreyfingar á jarðskorpunni verða því til þess að með tíð og tíma rofnar samband eldfjallanna við uppruna sinn, það er kvikuframleiðsluna, og þau kólna hægt og rólega niður.

Mynd:

• Mats Icelandic Image Library © Mats Wibe Lund. Birt með góðfúslegu leyfi.

...