Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Heilbrigðisvísindi Næringarfræði Í hvaða fæðutegundum er A-vítamín?

Flokkun:

27.1.2009
Heilbrigðisvísindi Næringarfræði

Í hvaða fæðutegundum er A-vítamín?

EDS

Lýðheilsustöð og Matvælastofnun standa saman að vefsíðu með upplýsingum og fræðslu um helstu vítamín og steinefni. Þar segir meðal annars um A-vítamín:
Góðir A-vítamíngjafar í fæðu eru lýsi og lifur, sérstaklega fisklifur en einnig lamba- og svínalifur. Þá er töluvert A-vítamín í mjólk, smjöri, osti, eggjum og smjörlíki en í því síðasttalda er vítamíninu bætt í við vinnslu. Í þessum vörum er A-vítamínið á formi retínóls. Í litsterku grænmeti og ávöxtum, t.d. gulrótum, papriku, apríkósum, grænkáli og spergilkáli, er mikið af beta-karótíni sem umbreytist í A-vítamín í líkamanum.

A-vítamín gegnir mörgum hlutverkum. Það hefur áhrif á fósturþroska og vöxt, stjórnar gerð og sérhæfingu fruma í húð og slímhúð, tekur þátt í stjórnun einstakra erfðavísa, er nauðsynlegt fyrir sjónina og fyrir starfsemi ónæmiskerfisins. Skortur á A-vítamíni getur lýst sér sem þurrkur í slímhúð, augnþurrkur, náttblinda og hornhimna augans verður hörð en það getur leitt til blindu.



Við fáum A-vítamín beint úr lifur, lýsi og öðrum dýraafurðum, en karótín, sem líkaminn umbreytir í A-vítamín, úr skærlitum jurtaafurðum, til dæmis gulrótum.

A-vítamín er fituleysanlegt vítamín og skilst ekki út úr líkamanum með þvagi heldur safnast fyrir ef neyslan er umfram notkun. Það þýðir að ekki þarf að neyta A-vítamíns á hverjum degi þar sem líkaminn getur átt umfram birgðir til notkunar síðar, en jafnframt þýðir það að ef skammtarnir eru mjög stórir í langan tíma getur það valdið eitrun.

Einkenni A-vítamíneitrunar eru höfuðverkur, hárlos, ógleði, uppköst, flögnun húðar, lifrarskemmdir og óeðlilegur fósturþroski hjá barnshafandi konum. Of mikið A-vítamín á fyrsta þriðjungi meðgöngu hefur til dæmis verið tengt við fósturgalla, eins og andlits- og taugagalla. Nánar er fjallað um vítamíneitranir í svari Þuríðar Þorbjarnardóttur við spurningunni: Er hættulegt að taka of mikið af vítamínum?

Á Vísindavefnum eru mörg önnur svör þar sem vítamín koma við sögu, til dæmis:

Mynd: Fresh Food Central. Sótt 26. 1. 2009.

Þetta svar er að mestu unnið upp úr umfjöllun um A-vítamín í Fræðslubanka um vítamín og steinefni sem Lýðheilsustöð og Matvælastofnun standa að og birt með góðfúslegu leyfi.

Höfundur

Emilía Dagný Sveinbjörnsdóttir

EDS

Útgáfudagur

27.1.2009

Spyrjandi

Jóhann Gíslason, f. 1991

Efnisorð

Tilvísun

EDS. „Í hvaða fæðutegundum er A-vítamín?“ Vísindavefurinn, 27. janúar 2009, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=49779.

EDS. (2009, 27. janúar). Í hvaða fæðutegundum er A-vítamín? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=49779

EDS. „Í hvaða fæðutegundum er A-vítamín?“ Vísindavefurinn. 27. jan. 2009. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=49779>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Í hvaða fæðutegundum er A-vítamín?
Lýðheilsustöð og Matvælastofnun standa saman að vefsíðu með upplýsingum og fræðslu um helstu vítamín og steinefni. Þar segir meðal annars um A-vítamín:

Góðir A-vítamíngjafar í fæðu eru lýsi og lifur, sérstaklega fisklifur en einnig lamba- og svínalifur. Þá er töluvert A-vítamín í mjólk, smjöri, osti, eggjum og smjörlíki en í því síðasttalda er vítamíninu bætt í við vinnslu. Í þessum vörum er A-vítamínið á formi retínóls. Í litsterku grænmeti og ávöxtum, t.d. gulrótum, papriku, apríkósum, grænkáli og spergilkáli, er mikið af beta-karótíni sem umbreytist í A-vítamín í líkamanum.

A-vítamín gegnir mörgum hlutverkum. Það hefur áhrif á fósturþroska og vöxt, stjórnar gerð og sérhæfingu fruma í húð og slímhúð, tekur þátt í stjórnun einstakra erfðavísa, er nauðsynlegt fyrir sjónina og fyrir starfsemi ónæmiskerfisins. Skortur á A-vítamíni getur lýst sér sem þurrkur í slímhúð, augnþurrkur, náttblinda og hornhimna augans verður hörð en það getur leitt til blindu.



Við fáum A-vítamín beint úr lifur, lýsi og öðrum dýraafurðum, en karótín, sem líkaminn umbreytir í A-vítamín, úr skærlitum jurtaafurðum, til dæmis gulrótum.

A-vítamín er fituleysanlegt vítamín og skilst ekki út úr líkamanum með þvagi heldur safnast fyrir ef neyslan er umfram notkun. Það þýðir að ekki þarf að neyta A-vítamíns á hverjum degi þar sem líkaminn getur átt umfram birgðir til notkunar síðar, en jafnframt þýðir það að ef skammtarnir eru mjög stórir í langan tíma getur það valdið eitrun.

Einkenni A-vítamíneitrunar eru höfuðverkur, hárlos, ógleði, uppköst, flögnun húðar, lifrarskemmdir og óeðlilegur fósturþroski hjá barnshafandi konum. Of mikið A-vítamín á fyrsta þriðjungi meðgöngu hefur til dæmis verið tengt við fósturgalla, eins og andlits- og taugagalla. Nánar er fjallað um vítamíneitranir í svari Þuríðar Þorbjarnardóttur við spurningunni: Er hættulegt að taka of mikið af vítamínum?

Á Vísindavefnum eru mörg önnur svör þar sem vítamín koma við sögu, til dæmis:

Mynd: Fresh Food Central. Sótt 26. 1. 2009.

Þetta svar er að mestu unnið upp úr umfjöllun um A-vítamín í Fræðslubanka um vítamín og steinefni sem Lýðheilsustöð og Matvælastofnun standa að og birt með góðfúslegu leyfi.

...