Hvernig varð íslenski hesturinn til?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig varð íslenski hesturinn til?
Hér verður reynt að svara því hvernig íslenski hesturinn breyttist eftir komuna til landsins fyrir meira en eitt þúsund árum. Um uppruna og forfeður íslenska hestsins hefur sami höfundur skrifað á Vísindavefnum í svari við spurningunni Hvaðan er íslenski hesturinn uppruninn? Ekki er vitað til þess að hestar hafi verið fluttir hingað eftir landnám.

Á Íslandi hefur hesturinn aðlagast náttúrunni og úrvali mannsins. Í miklum vetrarhörkum á fyrri öldum frusu stundum fætur undan hestum á útigangi. Þeir hestar hafa helst lifað af sem þoldu hörkurnar best, þeir sem voru með góða fituhulu á skrokknum og þéttan og þykkan hárafeld til að verjast hörkufrostum.

Íslenskur hestur í vetrarbúningi.
© Ragnar Th. Sigurðsson.

Hestar féllu í hrönnum í Móðuharðindunum vegna hungurs og flúoreitrunar. Við það hefur stofninn getað breyst, ef sumir hestar þoldu betur flúor í grasi en aðrir. Þó er ekki vitað um arfgengan mun á flúorþoli hjá búfé.¹

Áhrif mannsins á stofninn hafa getað verið mikil, bæði meðvituð og ómeðvituð. Hrossaeigendur völdu til lífs vel ættuð folöld sem höfðuðu til þeirra og settu á graðfola af góðum ættum. Þar með hefur stofninn getað breyst merkjanlega á löngum tíma.

En náttúran og maðurinn réðu lífi og dauða hesta sem voru hafðir í langar lestaferðir til aðdrátta, til dæmis í skreiðarferðir milli landshluta. Sumir hestar voru hraustari en aðrir og þoldu álagið betur. Þær hryssur sem skiluðu sínu betur en aðrar, eignuðust folöld ef þær skiluðu sér heim, en ekki hinar sem gáfust upp á miðri leið.

Snemma á 20. öld var hafist handa við að bæta hestana með virku úrvali. Þá voru stóðhestar valdir til undaneldis og látnir ganga með völdum hryssum í girðingarhólfum, til að bæta þá eiginleika sem verðmætastir voru hverju sinni. Þessi starfsemi er einu nafni kölluð kynbætur og er nú orðin vísindagrein.

Íslensk hross eru nú miklu betri kostum búin að jafnaði en áður var, betur vaxin, skapbetri, með fjölbreyttari gang en áður, og vekja hrifningu þar sem þau sjást. Uppruni hrossanna var góður, en náttúran og maðurinn hafa breytt honum og gert hann að úrvalshesti sem er dáður og eftirsóttur bæði heima og erlendis.

Heimildir:

1. Hannes Finnsson 1970. Mannfækkun af hallærum, Almenna bókafélagið, Reykjavík.

Mynd:

• Arctic Images, © Ragnar Th. Sigurðsson

...