Sólin
Rís 10:52 • sest 15:43
Tunglið
Rís 00:00 • Sest 00:00
Flóð
Árdegis: 07:25 • Síðdegis: 19:43
Fjara
Árdegis: 01:09 • Síðdegis: 13:45
Þekkist fíkn hjá dýrum (þ.e. stjórnlaus neysla einhvers sem kemur þeim í annarlegt ástand og er þeim hættuleg)?Ein saga barst höfundi til eyrna fyrir nokkrum árum, af kúreka nokkrum í Norður-Ameríku á 19. öld sem hélt björn sem gæludýr. Það væri ekki í frásögur færandi nema hvað bangsa þessum þótti fátt betra en bjór! Þegar líða fer á haust á tempruðum svæðum jarðar, taka ber og aðrir ávextir að gerjast. Haustin eru einmitt hábjargræðistími villtra dýra á tempruðu svæðunum og þá keppast þau við að éta orkuríka ávexti til að safna varaforða fyrir veturinn. Skógardýr eiga því til að éta ofgnótt af slíkum gerjuðum ávöxtum og komast í vímu. Margar sögur eru til frá Skandinavíu um ölvaða elgi sem ráfa um skóga, eða bjarndýr sem liggja afvelta undir tré. Þó að þetta kunni að hljóma spaugilega, skapast oft mikil hætta þegar dýrin verða ölvuð. Oft hafa þau valdið alvarlegum slysum á fólki og tjóni á eignum. Kannski laðaðist bjórþyrsti bangsinn frá Norður-Ameríku að bragðinu af bjórnum fremur en ástandinu sem öldrykkjan olli, en um það er ekki gott að segja.
Að ölvunarástand þekkist meðal dýra, svarar þó ekki spurningunni um hvort fíklar finnist í þeirra röðum eður ei. Ærið oft finnst það hjá dýrum sem finnst meðal okkar mannfólksins. Eitt samfélagslega mikilvægt dæmi er samkynhneigð (sjá nánar í svari sama höfundar við spurningunni Geta dýr verið samkynhneigð, eins og fólk?) og hvers vegna þá ekki fíkn? Á rannsóknarstofum hefur tekist að gera dýr að fíklum, svo hörðum að þau tóku fíkniefnið fram yfir mat og vatn. Við ættum því að geta gefið okkur þá staðreynd að fíkn sé til hjá dýrum. Hún drægi hinsvegar mjög úr hæfni þeirra í náttúrunni. Fíkinn skógarbjörn myndi til dæmis verða undir í baráttunni um fæðu og maka við önnur og heilbrigðari bjarndýr, eins og dýrin á rannsóknarstofunum urðu greinilega. Regla Darwins um náttúruval ætti því að koma í veg fyrir að fíkn erfist milli kynslóða, eða að minnsta kosti gera það ólíklegra. Fíkniefni eru flestöll annað hvort búin til af manninum eða unnin af honum úr náttúrunni. Dýr hafa því ekki sama aðgang að slíkum efnum í verulegu magni eins og maðurinn nema fyrir milligöngu hans. Svarið við spurningunni má því einfalda í já, fíkn þekkist hjá dýrum, en hún er sjaldgæf í villtri náttúrunni og vímuástand virðist einstakt og jafnvel árstíðabundið atferli frekar en áunnin vani. Um fíkn og vanabindandi efni má lesa frekar um í svari við spurningunni Eru tölvuleikir vanabindandi?
Heimildir og mynd:
- „Habit and addiction“, Britannica Student Encyclopedia af vefsetri Encyclopædia Britannica Online
- The Whitefish Chamber of Commerce
