Er mikill munur á vindhraða í lægðum sem koma yfir Ísland og fellibyljum sem ganga yfir Ameríku?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er mikill munur á vindhraða í lægðum sem koma yfir Ísland og fellibyljum sem ganga yfir Ameríku?
Já, það getur verið mikill munur. Vindhraði í verstu fellibyljum er allmiklu meiri en í verstu vetrarlægðum.

Í textanum hér að neðan er lítillega fjallað um styrkleikaflokkun hitabeltisstorma og fellibylja. Að meginhluta er textinn lausleg þýðing á skilgreinandi texta bandarísku fellibyljamiðstöðvarinnar – lesa má frumgerð hans á vefsíðu stofnunarinnar. Hér hefur til samanburðar verið bætt við athugasemdum um íslenskar aðstæður – með spurninguna að ofan í huga.

Skilgreiningar

Hringrásin í fellibyljum er eins og í venjulegum lægðum, andsólarsinnis, á norðurhveli er þrýstingur lægstur til vinstri við þann sem snýr baki í vindinn. Samkomulag er um að slík lægð kallist ekki fellibylur nema einnar mínútu meðalvindhraði nái að minnsta kosti 32,7 m/s (63,6 hnútar = 12 vindstig) í 10 m hæð yfir jörð einhvers staðar á áhrifasvæði lægðarinnar. Nái meðalvindhraði ekki þessu marki, en er þó yfir 17 m/s kallast lægðin hitabeltisstormur og fær þá sérstakt nafn. Veikari hitabeltislægðir eru nafnlausar, en fá númer séu þær hugsanlegir vísar öflugari lægða.

Stærð og umfang

Fellibyljir eru að jafnaði minni um sig en lægðir hér á norðurslóðum, gjarnan á bilinu 100 til 1100 km í þvermál, meðalstærð nokkuð misjöfn eftir heimshlutum. Fárviðrið takmarkast við fremur lítið svæði rétt utan við miðju kerfisins. Hringrás fellibylja getur náð upp í meir en 16 km hæð og er ætíð sammiðja að kalla, það er miðja hennar í háloftum er beint yfir miðju niður undir sjó. Þetta er mjög ólíkt flestum lægðum á norðurslóðum. Skýjakerfið er sambreyskja mjög hávaxinna klakka og fylgja því mikil þrumuveður, eldingar og stundum skýstrokkar.

Styrkskilgreining

Tjón sem fellibyljir geta valdið vex mjög með vaxandi vindhraða. Fellibylur þar sem mesti meðalvindhraði er 70 m/s veldur margföldu tjóni á við annan þar sem mesti vindhraði er 35 m/s. Umfang viðbragða ræðst því af hugsanlegum styrk þegar fellibylurinn gengur á land. Af hagkvæmnisástæðum hefur verið búinn til fimmskiptur kvarði um styrk byljanna og áhrif þeirra. Auðveldara er að muna þessi stig fremur en vindhraðabil

Saffir-Simpson-kvarðinn

Kvarðinn er kenndur við vísindamennina Herbert Saffir og Robert Simpson, Saffir-Simpson-kvarðinn. Vindhraðinn sem miðað er við er 1-mínútu meðaltal. Hér á landi er ætíð miðað við 10-mínútna meðaltal vinds. Hlutfall einnar mínútu meðaltalsins og þess 10-mínútna er sennilega á bilinu 1,03 til 1,15. Vindhraðatölur fellibyljamiðstöðvarinnar eru því lítillega hærri en þær væri miðað við 10-mínútna meðalvind eingöngu.

Þess verður líka að geta að hámarksvindhraði sá sem getið er um í tengslum við flesta fellibylji er oftast annað hvort áætlaður eða þá mældur með ratsjám. Hefðbundnar mælingar hámarksgilda eru sjaldséðar. Stafar það í fyrsta lagi af því að venjulega ná fellibyljirnir mestum styrk úti á rúmsjó, þar sem engar beinar mælingar er að hafa, í öðru lagi er það svæði þar sem vindhraði er mestur (venjulega) ekki mjög víðáttumikið – og þar með eru líkur á að hitta á löglegan vindhraðmæli ekki miklar og í þriðja lagi hefur það mjög oft gerst að vindhraðamælar sem verða fyrir vindstrengjum fellibylja ráða ekki við veðurofsann, slá í botn og brotna jafnvel eða fjúka.

Styrkur 1

Vindhraði 32 til 42 m/s (64-82 hnútar). Sjávarstaða yfirleitt 1,3 til 1,5 m yfir meðallagi. Lítið tjón á byggingum, en hjólhýsi, tré og veigalítil umferðarmerki geta orðið illa úti. Minniháttar sjávarflóð og tjón á lausum bryggjum.

Vindur sem þessi er nokkuð algengur víða við strendur Íslands og á hálendinu. Svona hvasst hefur einhvern tíma orðið á mjög mörgum veðurstöðvum, en á flestum þeirra líða ár og áratugir á milli atburða.

Vindhviður af þessum styrk eru mjög algengar við fjöll hér á landi og einnig fyrir opnu hafi.

Styrkur 2

Vindur 43 til 49 m/s (83-95 hnútar). Sjávarstaða yfirleitt 2 til 2,5 m yfir meðallagi. Þakplötur fjúka af sumum húsum, tjón verður einnig á gluggum og lélegum dyraumbúnaði. Tré skemmast og sum falla til jarðar. Hjólhýsi, veigalítil umferðarmerki og lausar bryggjur skemmast mikið. Minni skip og bátar, sem lagt er við ströndina utan hafna, slitna upp.

Þó vindhviður af þessum styrk mælist stöku sinnum á flestum veðurstöðvum og oft á sumum stöðvum nærri fjöllum hér á landi er meðalvindhraði á bilinu mjög sjaldgæfur hér á landi nema á háfjöllum.

Styrkur 3

Vindhraði 50 til 58 m/s (96-112 hnútar). Sjávarstaða yfirleitt 3 til 4 m yfir meðallagi. Sum íbúðarhús og minna atvinnuhúsnæði skaddast og sumir lausir veggir falla saman. Stór tré falla til jarðar. Hjólhýsi og mörg umferðarmerki eyðileggjast. Sjávarflóð eyðileggja minni mannvirki og tjón verður á stærri mannvirkjum vegna álags frá braki úr þeim sem eyðileggjast. Sjór getur flætt 10 til 12 km inn í land á svæðum sem liggja minna en 2 m yfir sjávarmáli.

Vindhviður af þessum styrk mælast stöku sinnum á veðurstöðvum hér á landi, slík hviða hefur meðal annars mælst í Reykjavík, en meðalvindhraði hefur aðeins í örfá skipti mælst svo mikill á Stórhöfða í Vestmannaeyjum, Gagnheiði og á Skálafelli.

Styrkur 4

Vindhraði 59 til 70 m/s (113 til 136 hnútar). Sjávarstaða yfirleitt 4 til 6 m yfir meðallagi. Mörg minni íbúðarhús hrynja. Tré rifna upp með rótum, öll umferðarmerki falla. Hjólhýsi gjöreyðileggjast. Mikið tjón á gluggum og dyrabúnaði. Meiriháttar tjón á lægstu hæðum sterkra bygginga nærri ströndinni. Rýma þarf íbúðarsvæði allt að 10 km frá strönd.

Vindhviður af þessum styrk hafa í örfá skipti mælst hér á landi og meðalvindhraði aðeins á Skálafelli og Gagnheiði.

Styrkur 5

Vindhraði yfir 70 m/s (137 hnútar). Sjávarstaða yfirleitt meir en 6 m hærri en að meðallagi. Þök fjúka af mörgum íbúðarhúsum og atvinnuhúsnæði. Sum hús gjöreyðileggjast og fjúka í heilu lagi. Hjólhýsi gjöreyðileggjast og mikið tjón verður á gluggum og dyrabúnaði vel byggðra húsa. Nær öll tré rifna upp með rótum, öll umferðarmerki falla. Meiriháttar tjón við ströndina vegna flóða. Rýma þarf íbúðarhúsnæði allt að 16 km frá ströndinni.

Öflugustu vindhviður sem mælst hafa hér á landi hafa náð þessum styrk, en meðalvindhraði aldrei. Líklega hefur hann þó komið fyrir.

Lesa má um mesta vindhraða á Íslandi í fróðleiksgrein á vef Veðurstofunnar:

• Mesti vindhraði á landinu | Fróðleikur | Veðurstofa Íslands

og um mestu vindhviðu sem mælst hefur í Reykjavík:

• Mesta vindhviða í Reykjavík | Fróðleikur | Veðurstofa Íslands

Um mesta vindhraða sem mæst hefur á veðurstöð í heiminum má lesa á vef Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar (WMO):

• World Meteorological Organization's World Weather & Climate Extremes Archive

Finna má skýrslu um skilgreiningar á vindhraða í fellibyljum á vef Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar (WMO):

• Guidelines for Converting Between Various Wind Averaging Periods in Tropical Cyclone Conditions

Myndir:

• Key West, Florida, Hurricane - Free Image on Pixabay - 81664. (Sótt 8. 9. 2017).
• Hurricane Katrina : Natural Hazards / NASA - MODIS Rapid Response Team. (Sótt 8. 9. 2017).

...