Snúa allar kirkjur á Íslandi í vestur?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Snúa allar kirkjur á Íslandi í vestur?
Austur er höfuðátt í kristinni trú.

Það var gamall siður að þegar fólk var komið á fætur að morgni dags gekk það út undir bert loft, sneri sér til austurs og signdi sig. Kallaðist þetta að sækja daginn. Í kirkjugörðum vísa grafir einnig í austur og vestur og horfir ásjóna hins látna mót austri. Á sama hátt hafa kirkjur frá fornu fari snúið í austur og vestur þannig að kór og háaltari sem er þungamiðja kirkjunnar er staðsett í austurenda. Af þeim sökum má segja að kirkjur snúi í austur öfugt við það sem segir í spurningunni. Spyrjandinn kann hins vegar að taka tilefni af því að kirkjuturnar eru yfir vesturenda kirkju eða mynda forkirkju vestast í kirkjubyggingunni.

Kór og háaltari kirkna snýr yfirleitt í austur og eins horfir ásjóna hins látna í kirkjugörðum mót austri.

Ástæður þessa er sú að Jesús Kristur kenndi sig við ljós heimsins og ljós lífsins (Jóhannesarguðspjall 8. kap. 12. vers, sjá og 1. kap.). Líkingamál þetta tengist sólinni sem kemur upp í austri. Sólin er þannig Krists–tákn í ofangreindum siðum. Þá er talið að sá siður að snúa kirkjum með fyrrgreindum hætti eigi sér eldri rætur eða sæki fyrirmynd til musterisins í Jerúsalem. Fyrir utan forgarða umhverfis það skiptis musterið í tvo hluta „hið heilaga“ og hið „allra helgasta“ sem var austast í kirkjunni. Sólin og táknmál tengt henni gegnir enda mikilvægu hlutverki í flestum trúarbrögðum og má ugglaust víða finna dæmi um hliðstæða siði og hér hefur verið lýst.

Þrátt fyrir þetta snúa ekki allar kirkjur á Íslandi í austur og vestur. Stundum skakkar ekki miklu og kann munurinn að stafa af veikri tilfinningu fyrir áttum. Þó eru dæmi um að kirkjur viti fremur til suðurs og norðurs. Þá hefur oft verið gengið út frá staðháttum á kirkjustaðnum, stefnum dals eða fjarðar eða hálsum og hæðum í landslagi sem gera það að verkum að kirkjan fellur betur að landslagi með því að víkja frá upprunalegu áttunum. Þetta hefur orðið algengar í seinni tíð með minnkandi fastheldni við forna siði og stærri og fyrirferðarmeiri kirkjum sem fella verður betur að umhverfi.

Um þessi mál má lesa frekar í ritgerðinni "Kristnir trúarhættir" í bókinni Íslensk þjóðmenning 5. b. (Reykjavík 1988).

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

• Hvað eru margar kirkjur á Íslandi? eftir ÍDÞ

Mynd:

• Picasa Web Albums

...