Er ofkæling hættuleg?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er ofkæling hættuleg?
Spurningin í heild sinni hljóðaði svona:

Hver eru einkenni og afleiðingar ofkælingar? Er hún alvarlegri en fólk almennt telur?

Ofkæling er lækkun á líkamshita sem getur valdið alvarlegum einkennum og jafnvel dauða. Um það bil 700 manns deyja árlega í Bandaríkjunum vegna ofkælingar.

Ofkæling verður þegar líkaminn tapar meiri hita en hann getur framleitt og líkamshiti fellur niður fyrir 35°C. Hætta er á ofkælingu til dæmis þegar fólk er lengi úti í miklum kulda eða ef það fellur í kalt vatn. Aðrar orsakir geta einnig valdið ofkælingu.

Einkenni ofkælingar eru misjöfn eftir því hversu slæm hún er. Kuldinn hægir á allri líkamsstarfsemi eins og æðakerfinu, hjartanu, öndunarkerfinu, taugaleiðni, viðbragðstíma og hugsun ásamt fleiri kerfum. Fari hiti niður fyrir 30°C slær hitakerfi líkamans út og eftir það þarf líkaminn utanaðkomandi aðstoð til að hita sig upp.

Einkenni ofkælingar eru misjöfn eftir því hversu alvarleg hún er. Flestir þola væga ofkælingu en hún flokkast sem líkamshiti á bilinu 32-35°C. Fyrsta einkennið sem sést við væga ofkælingu er mikill skjálfti (34-35°C). Hann hættir þó þegar líkamshiti fellur undir 31°C. Eftir því sem hitinn lækkar fer að bera á skertri dómgreind, minnileysi og erfiðleikum við að tala. Við 33°C fer að bera á hreyfiglöpum og sinnuleysi ásamt oföndun, hraðöndun og hraðtakti. Þvaglát aukast einnig við kuldann vegna þess að nýrun hætta að geta þétt þvagið.

Þegar ofkæling er orðin meðalslæm (28-32°C) minnkar súrefnisnotkun líkamans, það hægist enn frekar á taugakerfinu, og öndun verður hæg. Á þessu stigi getur það gerst að fólk taki að fækka fötum. Ekki er fullljóst af hverju það gerist en tvær kenningar eru um það. Annars vegar er talið að undirstúkan, sem er hitastöð líkamans, gefi sig við mikinn kulda. Ef það gerist heldur líkaminn að honum sé heitt. Hins vegar er talið að æðar í útlimum gefi sig og það leiðir til þess að blóð flæðir auðveldar og gefur falska tilfinningu um hita. Í kjölfar þessa missir fólk oft meðvitund og deyr sé ekkert að gert.

Við 30°C eykst áhættan á hjartsláttartruflunum, bæði frá gáttum, svo sem gáttatifi, og frá sleglum. Við 28-30°C víkka ljósop og hætta að bregðast við ljósi, þetta getur líkt eftir heiladauða.

Við alvarlega ofkælingu (undir 28°C) hægist enn frekar á hjartanu og áhætta á hjartsláttartruflunum eykst enn frekar. Þá koma fram alvarleg einkenni eins og lungnabjúgur, þvagþurrð, blóðþrýstingfall og dá. Púls finnst ekki og ljósop bregðast ekki við áreiti. Fari líkamshiti undir 27°C falla flestir í dá.

Heimildir og mynd:

• Hypothermia Clinical Presentation - Medscape.
• The Merck Manual. 18. útgáfa, 2006.
• Mynd: The Bizarre Effects of Hypothermia | Terminal Burrowing Paradoxical Undressing | LiveScience. (Sótt 26. 2. 2014).

...