Hvað ár byrjuðu forvarnir gegn tóbaksnotkun á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað ár byrjuðu forvarnir gegn tóbaksnotkun á Íslandi?
Ein elsta og frægasta viðvörun við tóbaksnoktun á Íslandi er kvæði séra Hallgríms Péturssonar (1614-1674) „Tóbak róm ræmir …“¹ og umvandanir séra Stefáns Ólafssonar í Vallarnesi (um 1619 – 29. ágúst 1688) sem segir í upphafi Tóbaksádeilu sinnar um 1640 „Læðst hefur inn í landið hrak, lýðir kalla það tóbak.“

Fátt gerist þó í formlegum tóbaksvörnum fyrr en komið er fram á tuttugustu öldina þegar einstaklingar fara að bregðast við vandanum, þótt þekking á skaðseminni væri enn mjög takmörkuð. Jónas Kristjánsson læknir stofnar til dæmis Tóbaksbindindisfélag Sauðárkróks 1929 af mikilli framsýni.

Þekking á skaðsemi tóbaks jókst mjög um miðja öldina og alvarlegar viðvaranir fara að birtast á prenti. Má í þessu sambandi nefna rannsóknir prófessors Níelsar Dungal sem tengdu lungnakrabbamein beint við reykingar. Birtust niðurstöður hans í heimsfrægum læknatímaritum um 1950 og voru með þeim fyrstu sem lýstu þessari hættu.

Fljótlega fara síðan Krabbameinsfélög að standa fyrir fræðslu um skaðsemina og beindist þetta ekki síst að börnum og unglingum enda veitti ekki af, annar hver drengur á aldrinum 12-16 ára reykti um 1960. Fræðslan fór einkum fram í skólum víða um land eða í tengslum við skólastarf.

Fyrstu lagaákvæði sem gagngert miða að því að draga úr reykingum voru sett 1969, þegar viðvaranir komu á sígarettupakka. Árið 1972 voru tóbaksauglýsingar í fjölmiðlum bannaðar samkvæmt lögum og 1977 eru sett sérsök „Lög um ráðstafanir til að draga úr tóbaksreykingum“.

1984 settu Íslendingar ný „Lög um tóbaksvarnir“ sem vöktu athygli víða um heim, hert var á viðvörunum, auglýsingabann var einnig hert, takmarkanir voru settar á tóbaksreykingar á ýmsum svæðum fyrir almenning, kveðið á um fast framlag af sölu til tóbaksvarna og fleira.

Síðan hafa endurtekið verið sett lög eða lagabreytingar til að skerpa á tóbaksvörnum, reyklaus svæði verið skilgreind og stækkuð, fjöldi stofnana verið gerðar reyklausar, til dæmis heilbrigðisstofnanir og skólar, fræðsla verið aukin og ýmsum aðgerðum verið hleypt af stokkunum til að takmarka þennan skaðvald. Verulega hefur dregið úr reykingum á Íslandi, en reykingatíðni á Íslandi er nú með því lægsta sem þekkist í heiminum, þótt enn séu afleiðingar tóbaksreykinga algengasta fyrirbyggjanlega dánarorsökin hér á landi.

Mynd:

• Tóbaksvarnir - Embætti landlæknis. (Sótt 25.9.2012).

---

¹ Viðbót frá ritstjórn:

Kvæði séra Hallgríms Péturssonar hljóðar svona:

Tóbak róm ræmir,

remmu framkvæmir,

tungu vel tæmir,

tár af augum flæmir,

háls með hósta væmir,

heilann fordæmir

og andlit afskræmir.

...