Af hverju þarf stafsetningarreglur, af hverju má ekki bara skrifa eftir framburði?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Af hverju þarf stafsetningarreglur, af hverju má ekki bara skrifa eftir framburði?
Stafsetningarreglur eru til margs nytsamlegar. Þetta vissi sá maður sem skrifaði ,,fyrstu málfræðiritgerðina“ á 12. öld. Honum þótti mikilvægt að gera Íslendingum nýtt stafróf þar sem fleiri hljóð og önnur voru í íslenska hljóðkerfinu en hinu latneska. Þannig gerði hann Íslendingum kleift að setja tungumál sitt á blað þannig að stafir væru til fyrir þau hljóð sem umfram voru latneska stafrófið.

Þegar prentöld hófst á Íslandi var þegar komin á hefð í ritun handrita og var því tekið mið af henni þegar ákveða þurfti stafsetningu fyrstu prentaðra bóka. Þegar kom fram á 18. öld fóru menn að ræða stafsetningu að nýju. Þekktastur þeirra var Eggert Ólafsson skáld og varalögmaður sem samdi rit um stafsetningu upp úr 1760. Það var aldrei gefið út en var til í uppskriftum og hafði talsverð áhrif, meðal annars á stafsetningu rita Lærdómslistafélagsins.

Á 19. öld hefst aftur umræða um stafsetningu og fór þar fremstur danski málfræðingurinn Rasmus Kristján Rask en aðrir þekktir menn eins og Sveinbjörn Egilsson, kennari í Lærða skólanum, og Konráð Gíslason málfræðingur tóku þátt í þeirri umræðu og lögðu til nýjar stafsetningarreglur. Jón Aðalsteinn Jónsson gerði mjög góða grein fyrir sögu íslenskrar stafsetningar í ritinu Íslensk tunga árið 1959.

Umræða um stafsetningu hefur haldið áfram með hléum og eru gildandi reglur frá 1974 með breytingum gerðum 1977. Sameiginlegt er allri umræðu um stafsetningu að verið er að setja fram reglur sem gera mönnum kleift að koma frá sér góðum texta sem er öðrum skýr og skiljanlegur. Ef hver maður skrifaði eins og honum sýndist kæmu upp afar mörg vafaatriði sem gætu valdið misskilningi hjá þeim sem les. Ef hver maður skrifaði eftir framburði sínum yrðu vafaatriðin svo mörg að til vandræða gæti orðið. Framburður manna er misjafn milli landshluta og einnig milli kynslóða og því er best að setja skýrar og auðskiljanlegar reglur um rithátt þannig að allir geti notið þess sem þeir lesa.

Meira lesefni á Vísindavefnum:

• Hvernig var fyrsta málfræðiritgerðin? eftir Guðrúnu Kvaran
Hvað eru margar mállýskur í íslensku og hverjar eru þær? eftir Guðrúnu Kvaran

Mynd:

• Wikipedia - Rasmus Rask. (Sótt 10.7.2018).

...