Hvernig var fyrsta málfræðiritgerðin?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig var fyrsta málfræðiritgerðin?

Hér er einnig að finna svar við spurningunni Hver var fyrsti málfræðingurinn, hvenær var hann uppi og hvert var aðalverkefni hans? frá Shlok Datye.

Svokölluð „Fyrsta málfræðiritgerð Snorra-Eddu” er talin skrifuð á síðari hluta 12. aldar. Nafn sitt dregur hún af því að vera fremst fjögurra ritgerða um íslenskt mál í handriti sem kallað hefur verið Ormsbók Snorra-Eddu. Höfundur er ókunnur en er jafnan nefndur „fyrsti málfræðingurinn” þar sem ritgerðin er hin elsta um íslenskt mál sem varðveist hefur.

Markmið höfundar var að gera Íslendingum nýtt stafróf þar sem fleiri hljóð og önnur hljóð séu í íslenska hljóðkerfinu en hinu latneska. Ritgerðin er því ómetanleg heimild um sögu íslenska hljóðkerfisins en einnig um ritun manna á 12. öld og þau vandkvæði sem við var að etja. Þegar ritun hófst hér á landi snemma á 12. öld reyndu menn að notast við latneska stafrófið en í það vantaði nokkra stafi sem Íslendingum voru nauðsynlegir þar sem íslenska hafði að hluta önnur hljóð en latínan og eins voru sumir stafir í latínu óþarfir í íslensku.

Mestur hluti ritgerðarinnar fer í að lýsa íslenska hljóðkerfinu. Höfundur athugar hversu mörg merkingargreinandi hljóð koma fyrir í íslensku og stingur upp á átta nýjum bókstöfum Með orðinu merkingargreinandi er átt við að orðin skipti um merkingu ef skipt er á stöfum sem standa í sama umhverfi, til dæmis sár, sér (af sjá), sór (af sverja), súr, sýr, sær.

Ritgerðin er afar merkileg heimild um íslenskt mál. Til dæmis tekur höfundur fram að öll þessi átta hljóð geti einnig verið „kveðin í nef”, það er að segja að þau séu nefhljóð eins og eru til dæmis notuð í frönsku, en í íslensku eru nú engin nefhljóð svo sem kunnugt er. Einnig er merkilegt að höfundurinn skuli hafa komið auga á merkingargreinandi þætti þar sem slíkum aðferðum var ekki beitt í hljóðkerfisfræði fyrr en á 20. öld.

Mynd:

• Wikimedia Commons - Codex Wormianus. (Sótt 7.6.2018).

...