Hvað gerist í maganum þegar manni verður flökurt og þarf að æla?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað gerist í maganum þegar manni verður flökurt og þarf að æla?
Flökurleiki eða ógleði er óróleika- og óþægindatilfinning í maga. Þolanda finnst að hann muni kasta upp, þó svo að það gerist ekki alltaf.

Flökurleiki einkennir margs konar ástand, allt frá ferðaveiki (bílveiki, sjóveiki, flugveiki) til morgunógleði kvenna á fyrstu mánuðum meðgöngu. Hann getur einnig stafað af veirusýkingum og mörgum öðrum sjúkdómum. Ógleði fylgir sem aukaverkun við töku margs konar lyfja, bæði lyfja sem eru tekin að læknisráði og lyfja sem eru misnotuð. Læknisfræðilega er flökurleiki einn meginvandinn sem fylgir lyfjameðferð, til dæmis við krabbameini.

Þótt skammvinn ógleði sé í sjálfri sér hættulaus bendir hún til þess að eitthvað sé að, þar með talið hugsanlega alvarlegur sjúkdómur. Meðferð við ógleði og uppköstum felst oftast í því að forðast fast fæði, en það reynist yfirleitt auðvelt þar sem þolandinn hefur venjulega enga matarlyst.

En lítum nú á hvað gerist þegar við köstum upp. Undir venjulegum kringumstæðum flytja svokallaðar bylgjuhreyfingar í meltingarveginum fæðu frá munni og alla leið til endaþarms. Þær stafa af samdráttarbylgjum vöðvanna í vegg meltingarvegarins. Lesa má nánar um meltingarveginn í svari sama höfundar við spurningunni Hvernig starfa líffæri meltingakerfisins saman og hvaða efnaskipti fara þar fram?

Þegar við köstum upp verða mjög kröftugar bylgjuhreyfingar í öfuga átt, það er úr maga (jafnvel stundum frá skeifugörn, efsta hluta smáþarma), í gegnum vélinda og kok og út um munninn.

Kröftugasta áreitið fyrir uppköstum er erting, til dæmis af völdum sýkla eða efna sem viðkomandi hefur fengið í sig með skemmdum eða sýktum mat og þegar teygist á maganum eftir of mikið át (til dæmis lotuátssjúklingar). Önnur áreiti sem koma af stað uppköstum eru meðal annars svimi, óþægileg sjón, kvíði og sum lyf, til dæmis morfín.

Þegar þessi áreiti eru fyrir hendi berast taugaboð til sérstakrar uppkastastöðvar í mænukylfu heilans sem sendir boð til baka til líffæra í efri hluta meltingarvegarins, þindar og kviðvöðva. Þessi boð valda öfugum bylgjuhreyfingunum sem leiða til uppkastanna.

Í stuttu máli eru uppköst það að þindin og kviðvöðvarnir kreista magann á milli sín og tæma þannig innihald hans í vélindað og út um munn. Langvarandi uppköst, einkum í ungabörnum og öldruðum, geta verið mjög alvarleg vegna þess að losun magasafa og annarra vökva leiðir til truflana í bæði vökva- og saltjafnvægi líkamans, þar með talið ofþornunar (e. dehydration).

Heimildir:

• Gerard J. Tortora (1997): Introduction to the Human Body - The Essentials of Anatomy and Physiology. Menlo Park, California: Benjamin Cummings.
• Wikipedia
• Kidshealth

Mynd:

• Vomiting - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 21.05.2015).

...