Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Ef opinberar afbrotafræðiskýrslur eru skoðaðar kemur í ljós að konur fremja að jafnaði ekki nema um 10-20% af öllum afbrotum, en hlutfallið er reyndar svolítið breytilegt eftir brotaflokkum. Hvers vegna er tíðnin lægri? Margar kenningar hafa verið settar fram til að skýra hvers vegna konur fremja síður glæpi en karlar.
Athyglisverð kenning var sett fram rétt eftir miðja síðustu öld, af Otto Pollak í bókinni The Criminology of Women (1961). Kenningin fólst í því að þar sem konur hafi í flestum tilfellum ekki sama líkamlega styrk og karlar, verði þær að beita öðrum aðferðum en þeir, og þá fyrst og fremst klókindum. Glæpir kvenna séu oft duldari en glæpir karla og komast því síður upp. Konur séu oftar aðstoðarmenn karla í glæpum og ef upp kemst um glæpinn, væru karlarnir svo miklir heiðursmenn að þeir tækju á sig alla sök. Einnig taldi Pollak að lögreglan gengi ekki eins hart að konum sem taldar voru hafa óhreint mjöl í pokahorninu, og að körlum, þar sem slíkt þyki ekki mjög karlmannlegt. Rannsóknir á síðustu árum hafa þó ekki stutt þessa kenningu og hún á sér ekki marga fylgismenn í dag.
Hin síðari ár hafa afbrotafræðingar einkum staldrað við félags- og sálfræðilegar skýringar en að einhverju leyti líffræðilegar líka. Mikilvægar skýringar snerta ólík hlutverk karla og kvenna í samfélaginu og þá um leið mismunandi félagslegt taumhald á kynjunum. Í samfélaginu hafi yfirleitt verið gerðar meiri kröfur til stúlkna en drengja að halda aftur af sér og almennt er ætlast til betri framkomu af hálfu kvenna en karla. Drengir megi vera fyrirferðameiri og frelsi þeirra til athafna er yfirleitt meira. Margir fræðimenn telja að skýringuna á þessari ólíku afstöðu til kynjanna megi rekja til umönnunarhlutverks kvenna í samfélaginu. Umönnunarskylda með börnum og heimili er enn meira sett á konur en karla sem stuðli að því að konum takist betur að halda sig á vegi dyggðanna en körlum. Sjálfsmynd kvenna sé meira tengd móður- og umönnunarhlutverki og líklegt að meiri ábyrgð þeirra á heimili og börnum, hjálpi þeim að halda aftur af sér þegar tækifæri gefst til glæpsamlegs athæfis.
Árið 1975 kom út merkisrit í afbrotafræðinni eftir fræðikonuna Fredu Adler, sem hét því skemmtilega nafni Sisters in Crime. Þar er því spáð að eftir því sem þátttaka kvenna muni aukast á vinnumarkaðnum muni konur smám saman nálgast hlutdeild karla í afbrotum og ná jafnstöðu á því sviði sem öðrum í samfélaginu. Nú blasir við sú ágæta staðreynd að hlutdeild kvenna í afbrotum er enn langtum minni en karla þrátt fyrir aukna atvinnuþátttöku þeirra. Ef til vill er það eins gott því ef konur færu að hegða sér eins og karlar, myndi sennilega fljótlega ríkja hálfgerð skálmöld í flestum samfélögum, en á hinn bóginn yrði veröldin friðsæl og draumi líkust ef karlar færu að hegða sér eins og konur á þessu sviði!
Myndir:
Helgi Gunnlaugsson. „Af hverju eru afbrot kvenna sjaldgæfari en afbrot karla?“ Vísindavefurinn, 18. mars 2003, sótt 23. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=3251.
Helgi Gunnlaugsson. (2003, 18. mars). Af hverju eru afbrot kvenna sjaldgæfari en afbrot karla? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=3251
Helgi Gunnlaugsson. „Af hverju eru afbrot kvenna sjaldgæfari en afbrot karla?“ Vísindavefurinn. 18. mar. 2003. Vefsíða. 23. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=3251>.
Sólin
Rís 10:23 • sest 16:05
Tunglið
Rís 25:04 • Sest 15:29
Flóð
Árdegis: 12:18 • Síðdegis: 25:05
Fjara
Árdegis: 05:51 • Síðdegis: 18:50
Athyglisverð kenning var sett fram rétt eftir miðja síðustu öld, af Otto Pollak í bókinni The Criminology of Women (1961). Kenningin fólst í því að þar sem konur hafi í flestum tilfellum ekki sama líkamlega styrk og karlar, verði þær að beita öðrum aðferðum en þeir, og þá fyrst og fremst klókindum. Glæpir kvenna séu oft duldari en glæpir karla og komast því síður upp. Konur séu oftar aðstoðarmenn karla í glæpum og ef upp kemst um glæpinn, væru karlarnir svo miklir heiðursmenn að þeir tækju á sig alla sök. Einnig taldi Pollak að lögreglan gengi ekki eins hart að konum sem taldar voru hafa óhreint mjöl í pokahorninu, og að körlum, þar sem slíkt þyki ekki mjög karlmannlegt. Rannsóknir á síðustu árum hafa þó ekki stutt þessa kenningu og hún á sér ekki marga fylgismenn í dag.
Hin síðari ár hafa afbrotafræðingar einkum staldrað við félags- og sálfræðilegar skýringar en að einhverju leyti líffræðilegar líka. Mikilvægar skýringar snerta ólík hlutverk karla og kvenna í samfélaginu og þá um leið mismunandi félagslegt taumhald á kynjunum. Í samfélaginu hafi yfirleitt verið gerðar meiri kröfur til stúlkna en drengja að halda aftur af sér og almennt er ætlast til betri framkomu af hálfu kvenna en karla. Drengir megi vera fyrirferðameiri og frelsi þeirra til athafna er yfirleitt meira. Margir fræðimenn telja að skýringuna á þessari ólíku afstöðu til kynjanna megi rekja til umönnunarhlutverks kvenna í samfélaginu. Umönnunarskylda með börnum og heimili er enn meira sett á konur en karla sem stuðli að því að konum takist betur að halda sig á vegi dyggðanna en körlum. Sjálfsmynd kvenna sé meira tengd móður- og umönnunarhlutverki og líklegt að meiri ábyrgð þeirra á heimili og börnum, hjálpi þeim að halda aftur af sér þegar tækifæri gefst til glæpsamlegs athæfis.
Árið 1975 kom út merkisrit í afbrotafræðinni eftir fræðikonuna Fredu Adler, sem hét því skemmtilega nafni Sisters in Crime. Þar er því spáð að eftir því sem þátttaka kvenna muni aukast á vinnumarkaðnum muni konur smám saman nálgast hlutdeild karla í afbrotum og ná jafnstöðu á því sviði sem öðrum í samfélaginu. Nú blasir við sú ágæta staðreynd að hlutdeild kvenna í afbrotum er enn langtum minni en karla þrátt fyrir aukna atvinnuþátttöku þeirra. Ef til vill er það eins gott því ef konur færu að hegða sér eins og karlar, myndi sennilega fljótlega ríkja hálfgerð skálmöld í flestum samfélögum, en á hinn bóginn yrði veröldin friðsæl og draumi líkust ef karlar færu að hegða sér eins og konur á þessu sviði!
Myndir:
