Hver var Vilhjálmur Tell?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver var Vilhjálmur Tell?
Vilhjálmur Tell (á þýsku Wilhelm Tell, frönsku Guillaume Tell, ítölsku Guglielmo Tell og ensku William Tell) er nafn alþýðuhetju sem kemur fyrir í svissneskum frásögnum. Að sögn gegndi Tell hlutverki í tilurð Sambandsríkisins Sviss snemma á 14. öld, forvera nútímaríkisins Sviss.

Goðsögnin segir að Tell hafi komið frá Bürglen í Uri, sem nú er svissnesk kantóna, og þótti hann bæði sérstaklega sterkur og leikinn með lásboga. Í Altdorf, bæ sem einnig er í Uri, segir sagan að nýskipaður hafi verið fógeti að nafni Albrecht Gessler og hafi hann verið af hinni aðsópsmiklu (og raunverulegu) Habsborgarætt.

Tell og ungur sonur hans áttu leið um Altdorf og gengu fram á torg nokkuð. Fógetinn var bæði hégómlegur og grimmur og hafði hengt hatt sinn á torgið með þeirri skipun að allir sem leið ættu hjá skyldu hneigja sig fyrir hattinum. Þetta neitaði Tell að gera og hann og sonur hans voru báðir teknir höndum. Fógetinn fyrirskipaði líflát beggja en með orðspor Tell í huga bauð fógetinn honum tækifæri til aflausnar: Tækist Tell að skjóta epli af höfði sonar síns með lásboga fengju báðir að ganga lausir. Tell tók tvær örvar úr örvamæli sínum, lagði aðra á strenginn og klauf eplið. Fógetinn spurði þá hvers vegna hann hafði tekið tvær örvar og Tell svaraði því til að hin örin hafði verið handa honum hefði hann ekki hitt. Fógetinn reiddist ögruninni og dæmdi hann til ævilangrar vistar í dýflissu.

Tell var færður í bönd og settur um borð í skip sem stefnt var til kastala fógetans, í Zug (nú í Sviss). Á leiðinni var hann þó leystur úr böndum svo hann gæti af sínum alþekkta þrótti aðstoðað við að koma skipinu heilu gegnum óveður. Laus banda stökk hann fyrir borð og hljóp rakleiðis að kastalanum þar sem hann veitti fógetanum banaskot með síðari örinni. Þetta verk hvatti alþýðuna til uppreisnar, þar sem Tell vann enn frekari hetjudáðir, og mun hafa leitt til stofnunar Ríkjasambandsins Sviss.

Þessi útgáfa sögunnar kemur fyrir í annál Aegidius Tschudi af Sviss um miðja 16. öld en elstu þekktu heimildir um Tell eru frá ofanverðri 15. öld. Það má deila um hvort Vihjálmur Tell og fógetinn hafi í raun verið til, þar sem heimildir um hann eru fáar og hann minnir um margt á ýmsar persónur í öðrum þjóðsögum germanskra manna. Til að mynda segir Jórvíkinga saga frá fjónsku hetjunni Pálna-Tóka, sem í skiptum sínum við Harald blátönn var neyddur til að skjóta epli af höfði sonar síns og í Þiðreks sögu segir frá þar sem Níðaður Svíakonungur setur Egil nokkurn í sömu stöðu.

Friedrich Schiller (1759-1805) samdi á árunum 1803-1804 leikrit um hetjudáðir Vilhjálms Tell, sem jók frægð sögunnar til muna. Með leikritið að grunni samdi Gioachino Rossini (1792-1868) óperu sína, Guillaume Tell, en forspil hennar gæti hljómað mörgum kunnuglega:

Árið 2006 sýndi könnun að tæp 40% Svisslendinga hefðu trú á sögulegri tilvist hetjunnar en hann á að minnsta kosti drjúgan sess í svissneskri þjóðarvitund. Það er ekki síst fyrir leikrit Schiller, sem færði Svisslendingum sameiningartákn í þeirri óreiðu sem Napóleon olli á ríkjaskipan Evrópu upp úr 1800.

Heimildir

• Vilhjálmur Tell - Wikipedia, frjálsa alfræðiritið. (Skoðað 26.6.2012).
• William Tell - Wikipedia, the free encyclopedia. (Skoðað 26.6.2012).
• William Tell is a lie, Gessler is a lie, the oath of Rütli is a lie -- Tell is unverifiable (Viðtal úr svissneska vikublaðinu Coopzeitung). (Skoðað 26.6.2012).

Mynd og tóndæmi:

• William Tell - Wikipedia, the free encyclopedia. (Sótt 26.6.2012).
• William Tell Overture - Wikipedia, the Free Encyclopedia. (Sótt 26.6.2012 og stytt).

---

Þetta svar er eftir nemendur í Háskóla unga fólksins, námskeiðum á vegum HÍ fyrir 12-16 ára ungmenni í júnímánuði 2012....