Er einhver árstími á Íslandi þar sem sólin hefur engin áhrif á húðina og óþarfi að nota sólarvörn?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er einhver árstími á Íslandi þar sem sólin hefur engin áhrif á húðina og óþarfi að nota sólarvörn?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Er einhver viss tími á Íslandi sem sólin hefur engin áhrif á húðina og óþarfi að vera með sólarvörn?

Sá hluti sólarljóssins sem skaðar húðina kallast útfjólublá geislun. Þessi geislun er einnig til staðar þegar farið er í ljósabekki og getur valdið margvíslegum áhrifum, meðal annars aukinni áhættu á húðkrabbameini. Í þessu svari er einungis litið til þess konar skaðlegra áhrifa en ekki til dæmis ljósöldrunar.^[1]

Svonefndur UV-stuðull er alþjóðlegur mælikvarði á styrk útfjólublárrar geislunar frá sólinni á tilteknum stað á tilteknum tíma. Fjallað er nánar um hann í svari við spurningunni Hvar er daglegur ÚF-stuðull eða UV-stuðull birtur? UV-stuðullinn nær frá einum upp í 11+.

Öll útfjólublá geislun eykur áhættu á húðkrabbameini. Samkvæmt ráðleggingum frá Alþjóða heilbrigðismálastofnuninni (WHO)^[2] er þessi áhætta þó í lágmarki, og því almennt ekki þörf á að verja sig gegn sólargeislun, þegar UV-stuðullinn er 1 eða 2. Þegar UV-stuðullinn er 3 eða hærri þarf hins vegar að verja sig gegn geisluninni.

Geislavarnir ríkisins mæla UV-stuðulinn í Reykjavík og birta á vefsíðu sinni.^[3] Þá er einnig hægt að nota til dæmis alþjóðlega UV-smáforritið SunSmart^[4] til að fylgjast með því hvenær þörf er á að nota sólarvarnir. Í SunSmart-smáforritinu er hægt að sjá spágildi UV-stuðuls hvar sem er í heiminum.

Línuritið hér fyrir neðan kemur frá Geislavörnum ríkisins og sýnir dagleg mæld hámarksgildi UV-stuðulsins í Reykjavík á árs tímabili.

Á línuritinu sést að frá um miðjum september til loka marsmánaðar er UV-stuðullinn í Reykjavík alltaf 2 eða lægri samkvæmt mælingum Geislavarna. Þetta getur þó verið breytilegt á milli ára og því þarf að fylgjast með UV-stuðlinum hverju sinni.

Hafa ber í huga að mælingar Geislavarna eru gerðar á láglendi en UV-stuðullinn hækkar með aukinni hæð yfir sjávarmáli. Endurkast útfjólublárrar geislunar, til dæmis af snæviþakinni jörð og vatni, er einnig skaðlegt og getur valdið hækkun á UV-stuðlinum umfram mæld gildi.

Mælingar á útfjólublárri geislun í Reykjavík benda því til þess að frá miðjum september til loka marsmánaðar þurfi ekki að nota sólarvarnir á Íslandi til að verjast útfjólublárri geislun frá sólinni, undir venjulegum kringumstæðum. Fólk í áhættuhópum fyrir húðkrabbameini og börn eru þó viðkvæmari fyrir þessari geislun en aðrir.^[5] Fólk á öllum aldri ætti alltaf að forðast húðbruna til að takmarka áhættuna á skaðlegum áhrifum útfjólublárrar geislunar.

Tilvísanir:

1. ^ Bárður Sigurgeirsson og Hans Christian Wulf. (2011). Roðavaldandi geislar sólarinnar og þýðing þeirra. Læknablaðið, 97: 417-420. https://www.laeknabladid.is/media/tolublod/1532/PDF/f03.pdf
2. ^ World Health Organization. (2022, 20. júní). Radiation: The ultraviolet (UV) index. https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/radiation-the-ultraviolet-(uv)-index
3. ^ Geislavarnir ríkisins. (e.d.). Mælingar á útfjólublárri geislun í Reykjavík. (Sótt 10. apríl 2025). https://island.is/s/geislavarnir-rikisins/maelingar-a-utfjolublarri-geislun
4. ^ SunSmart Global UV - App Store og SunSmart Global UV - Google Play
5. ^ Krabbameinsfélagið. (e.d.). Sól og útfjólubláir geislar. https://www.krabb.is/forvarnir/solarvarnir/sol-og-utfjolublair-geislar

Myndir:

• Yfirlitsmynd: NASA Space Gallery. (Sótt 12.2.2025).
• Sívöktun á útfjólublárri geislun. (Sótt 26.4.2024).

...