Hvað er verið að bollaleggja þegar talað er um bollaleggingar?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er verið að bollaleggja þegar talað er um bollaleggingar?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hvort er rétt: bollalenging eða bollalegging, og hvaðan kemur orðið?

Nafnorðið er bollalegging, oftast notað í fleirtölu bollaleggingar ‘getgáta, heilaspuni; lausleg ráðagerð, vangaveltur’ og er myndað með viðskeyti af sögninni bollaleggja ‘íhuga, hugleiða, velta fyrir sér’. Bæði orðin eru vel þekkt samkvæmt dæmum í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans frá því snemma á 19. öld.

Orðin koma ekki fram í eldri orðabókum en í Íslensk-latnesk-danskri orðabók Björns Halldórssonar frá 1814 (I:94) er orðið bollafleipur í merkingunni ‘þvaður, vitleysishjal’. Bollalegging(ar) er fletta í orðabók Jóns Þorkelssonar sem kom út undir lok 19. aldar. Þar er einnig flettan bollalagnaður í merkingunni ‘heilaspuni’.

Um það hvernig sögnin bollaleggja varð til hef ég ekkert fundið. Orðið bolli var til þegar í fornu máli bæði um drykkjarílát og sem mæliker. Orðið bollafleipur kom mér til að velta því fyrir mér hvort átt sé við fleipur sem fer fram við samtal yfir bollum og hvort bollalegging sé þá það sem ákveðið er, lagt er fram yfir bollum. Geti einhverjir bætt um betur væri það vel þegið.

Heimildir:

• Björn Halldórsson. Lexicon Islandico-Latino-Danicum. Biørn Haldorsens islandske lexikon. 1814. Vol. I. Havniæ [Kaupmannahöfn].
• Jón Þorkelsson. 1890–1894. Supplement til islandske orbøger. Tredje samling. Første Del. Reykjavík.
• Ritmálssafn Orðabókar Háskólans. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. (Sótt 17. apríl 2024).
• WIDER Development Conference on Human Capital and Growth - Flickr. Birt undir CC BY-NC 2.0 DEED leyfi. (Sótt 24.4.2024).

...