Hvað er hraðtíska eða skynditíska og hvaða áhrif hefur hún?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er hraðtíska eða skynditíska og hvaða áhrif hefur hún?
Tíska og margt sem henni tengist er sannkallað stórveldi í viðskiptaheiminum og hluti af öflugu markaðs- og neyslukerfi nútímans. Tískuframleiðsla og allt umhverfi tískunnar hefur um árabil þróast í þá átt að verða að einni mikilvægasta tekjulind öflugustu ríkja heims. Fastmótuð menning sem er inngreypt í hagkerfi heimsins hefur byggst upp í kringum tísku. Stór auglýsingaiðnaður hefur orðið til í tengslum við tísku og vinsælar verslunargötur og vöruhús sem selja tískuvörur finnast í öllum stærri borgum heims og mörgum minni borgum líka.

Auglýsingar í ýmsum miðlum gegna meðal annars því hlutverki að stýra neytendum inn í hringiðu tískunnar en um leið missa margir virðinguna fyrir fatnaðinum. Vandamálið er meðal annars fólgið í því að neytendur hafa þörf fyrir að fylgja tískunni en vilja samt greiða sem minnst fyrir fatnaðinn. Framleiðendur hafa svarað þeirri eftirspurn með því að nýta ódýrt vinnuafl í láglaunalöndum, víðs fjarri heimamörkuðum.

Í dag eru hugtökin „fast“ eða „slow“ notuðu í heimi tískuframleiðslu; 'fast fashion' eða hraðtíska (skynditíska) er notað um vörur þar sem framleiðslan er hröð og 'slow fashion' eða hægtíska þar sem framleiðsluferlin eru hægari. Í hraðtískunni snúast áherslur um að framleiða sem mest fyrir sem minnstan kostnað til þess að halda í við nýjustu tískustraumana. Því fylgir að framleiðslan byggist á láglaunuðu starfsfólk sem oft vinnur við heilsuspillandi aðstæður auk þess sem framleiðslunni fylgir yfirleitt umhverfismengun.

Í hraðri framleiðslu er minna úrval af stærðum, lítil fjölbreytni í fatnaði og sniðin einföld. Þannig er hægt að framleiða hraðar og meira og með því halda verðlaginu niðri. Líftími fatnaðar er stuttur vegna þess að lítil áhersla er lögð á gæðahráefni og gæðaframleiðslu. Í skynditískunni breytist tískan líka hratt og stöðugt er verið að koma með eitthvað nýtt og ódýrt á markaðinn sem hefur skamman líftíma, jafnvel í hverri viku þannig að neytendum finnst þeir vera knúnir til að kaupa alltaf eitthvað nýtt og henda því sem komið er úr tísku. Á ensku er talað um „buy and throw“ í þessu samhengi. Framleiðslan á þannig að borga sig gagnvart eigendunum sjálfum með lágum launakostnaði, hraðri framleiðslu, tiltölulega ódýrum fatnaði sem nær til stærri neytendahóps og klókindum í markaðssetningu.

Í hægtískunni eru meiri líkur á að hægt sé að rekja framleiðsluferlið og treysta upplýsingum um hvaðan fatnaðurinn á uppruna sinn og við hvaða aðstæður hann er búinn til. Það á bæði við um starfsfólkið sem vinnur að framleiðslunni og starfsumhverfi þess. Hér er átt við fatnað og aðrar textílafurðir sem merktar eru viðurkenndum og vottuðum umhverfismerkjum, eins og Fairtrade og GOTS (e. Global Organic Textile Standard).

Heimild og frekari fróðleikur:

• Ásdís Jóelsdóttir. (2021). Sjálfbærni í textíl: Neysla, nýting og nýsköpun.

Mynd:

• Pickpik.com. (Sótt 23.10.2023).

...