Sólin Sólin Rís 06:48 • sest 20:17 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 06:32 • Sest 25:17 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:31 • Síðdegis: 19:52 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 01:25 • Síðdegis: 13:44 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 06:48 • sest 20:17 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 06:32 • Sest 25:17 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 07:31 • Síðdegis: 19:52 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 01:25 • Síðdegis: 13:44 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: íslensk Hvað er „melur“ þegar vísað er til manns?

Flokkun:

29.3.2022
Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvað er „melur“ þegar vísað er til manns?

Guðrún Kvaran

Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hvað þýðir orðið „melur“ þegar vísað er til manna og hver er uppruni orðsins?

Orðið melur hefur fleiri en eina merkingu. Það getur merkt 1 ‘sand- eða malarborið svæði; ávöl hæð, lágur hóll’, 2 ‘melgresi’ og 3 ‘mölfiðrildi, mölfiðrildislirfa; eyðsluseggur’.

Samkvæmt Íslenskri orðsifjabók Ásgeirs Blöndal Magnússonar (1989:615) er merkingin ‘eyðsluseggur’ afleidd, dregin af eyðileggingarstarfi mölflugunnar. Um víxlin milli e og ö vísar Ásgeir í orðið mölur (bls. 653) sem skylt er færeysku mølur, nýnorsku mol, sænsku mal (fsæ. mal, möl), dönsku møl (s.m.).

Afleidd merking orðsins melur, það er ‘eyðsluseggur’, er dregin af eyðileggingarstarfi mölflugunnar. Lirfur hennar leggjast á ullarvörur og skinn og naga hvort tveggja sér til lífsviðurværis.

Í ritmálssafni Orðabókar Háskólans er aðeins ein heimild um merkinguna eyðsluseggur frá síðasta þriðjungi 20. aldar:

Jóhann […] bað mig um peninga. Mér kom það ekkert á óvart, þegar hann sagði, að Gunna væri ægilegur melur á sér.

Merkingin er nefnd í Íslensk danskri orðsbók Sigfúsar Blöndal (1920–1924: 524) og getur vel verið eitthvað eldri í máli manna.

Heimildir og mynd:

Höfundur

Guðrún Kvaran

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

29.3.2022

Spyrjandi

Hörður Ernir Heiðarsson

Efnisorð

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvað er „melur“ þegar vísað er til manns?“ Vísindavefurinn, 29. mars 2022, sótt 31. mars 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=82999.

Guðrún Kvaran. (2022, 29. mars). Hvað er „melur“ þegar vísað er til manns? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=82999

Guðrún Kvaran. „Hvað er „melur“ þegar vísað er til manns?“ Vísindavefurinn. 29. mar. 2022. Vefsíða. 31. mar. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=82999>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Skoða öll nýjustu svörin

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvað er „melur“ þegar vísað er til manns?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hvað þýðir orðið „melur“ þegar vísað er til manna og hver er uppruni orðsins?

Orðið melur hefur fleiri en eina merkingu. Það getur merkt 1 ‘sand- eða malarborið svæði; ávöl hæð, lágur hóll’, 2 ‘melgresi’ og 3 ‘mölfiðrildi, mölfiðrildislirfa; eyðsluseggur’.

Samkvæmt Íslenskri orðsifjabók Ásgeirs Blöndal Magnússonar (1989:615) er merkingin ‘eyðsluseggur’ afleidd, dregin af eyðileggingarstarfi mölflugunnar. Um víxlin milli e og ö vísar Ásgeir í orðið mölur (bls. 653) sem skylt er færeysku mølur, nýnorsku mol, sænsku mal (fsæ. mal, möl), dönsku møl (s.m.).

Afleidd merking orðsins melur, það er ‘eyðsluseggur’, er dregin af eyðileggingarstarfi mölflugunnar. Lirfur hennar leggjast á ullarvörur og skinn og naga hvort tveggja sér til lífsviðurværis.

Í ritmálssafni Orðabókar Háskólans er aðeins ein heimild um merkinguna eyðsluseggur frá síðasta þriðjungi 20. aldar:

Jóhann […] bað mig um peninga. Mér kom það ekkert á óvart, þegar hann sagði, að Gunna væri ægilegur melur á sér.

Merkingin er nefnd í Íslensk danskri orðsbók Sigfúsar Blöndal (1920–1924: 524) og getur vel verið eitthvað eldri í máli manna.

Heimildir og mynd:

...