Tengist nafnorðið spjör sögninni spjara?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Tengist nafnorðið spjör sögninni spjara?
Upprunalega spurningin hljóðaði svona:

Hverjar eru orðsifjar nafnorðsins spjör og sagnarinnar spjara? Liggja sifjabönd þar á milli?

Tengsl eru milli nafnorðsins spjör ‘flík; tuska, fataleppur,…’ og sagnarinnar spjara ‘klæða sig, fara í spjarir’. Samkvæmt Íslenskri orðsifjabók er uppruninn indóevrópskur samanber færeysku spjørr kv. ‘tötraleg flík, fataleppur; ónytjungur, rolumenni’, nýnorsku spjør, spjørr kv. ‘leppur, (afrifin) lengja af e-u; fiskuggi,…’, sænskar mállýskur spjurr, spjörr h. ‘uggi’; spjör < *sperrō eða *sperzō skylt grísku sparáttō ‘ríf í sundur’, sbr. armensku p՝ert՝ ‘afrifið stykki’, lettnesku spurs ‘tægja, fiskuggi’ (1989: 938). Sögnin er leidd af nafnorðinu.

Spjör kemur fyrir í fornu máli. Í Laxdælu (35. kafla) segir:

Hvárt er þat satt, Þórður, að Auður, kona þín, er jafnan í brókum, og setgeiri í, en vafið skjörum mjög í skúa (þ.e. skó) niður?

Þarna merkir spjör ‘fataleppur, tuska’. Í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er elsta dæmi um sögnina spjara er frá fyrsta þriðjungi 19. aldar og er merkingin þar ‘1. klæða sig; 2. Slá um sig’.

Heimildir:

• Ásgeir Blöndal Magnússon. 1989. Íslensk orðsifjabók. Orðabók Háskólans, Reykjavík. Orðabókina má einnig finna á Málið.is á vef Stofnunar Árna Magnússonar.
• Laxdæla. 1934. Íslenzk fornrit V. bindi, 35. kafli, bls. 95. Einar Ólafur Sveinsson gaf út. Hið íslenzka fornritafélag, Reykjavík.
• Ritmálssafn Orðabókar Háskólans. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum. (4.01.2022).

Mynd:

• File:A woman putting a dress on. Photogravure after Eadweard Muyb Wellcome V0048707.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 4.01.2022).

...