Hver er algengasta bergtegundin á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver er algengasta bergtegundin á Íslandi?
Basalt er algengasta bergtegundin á Íslandi og raunar á jörðinni allri. Úthafsbotninn er til að mynda að mestu úr basalthrauni og einnig úthafseyjar eins og Ísland. Á meginlöndunum er einnig að finna miklar basaltmyndanir, til dæmis á Indlandi, í Eþíópíu og Síberíu. Basalt finnst einnig víðar í sólkerfinu, til að mynda á tunglinu, reikistjörnunni Mars og á Venusi, sem er þakin mjög þunnu basalt-helluhrauni.

Basalt verður til úr kviku sem myndast þegar berg í möttli jarðar bráðnar. Bergkvikan streymir síðan upp úr jörðinni í eldgosum og verður að hrauni eða gjósku þegar gös skiljast frá henni.

Gosberg, sem storknar úr bráðinni kviku, er iðulega flokkað eftir efnasamsetningu og hvernig það myndast eða storknar. Basaltískt berg er allt svipað að efnasamsetningu, en er flokkað í nokkrar bergtegundir eftir því hversu hröð kólnunin er. Bráð sem kólnar hægt, til dæmis djúpt í jörðu, myndar stóra kristalla en við hraða kólnun á yfirborði jarðar verða kristallar minni eða myndast jafnvel ekki.

Bergtegundir sem myndast þegar basaltísk bráð storknar eru þessar:

• gabbró, basaltískt berg sem storknar og kólnar djúpt í jörðinni. Þar verður kólnunin hæg og stórir kristallar ná að myndast.
• dólerít, myndast í þykkum hraunum eða grunnstæðum innskotum.
• dulkornótt basalt, myndast í hraunum á yfirborði.
• basaltgler (túff), verður til þegar bráð hraðkólnar í vatni.

Stundum eru hugtökin blágrýti og grágrýti notuð um basalt. Blágrýti er það sem kallast dulkornótt basalt en grágrýti er smákornótt basalt. Nú sjást þessi hugtök helst á jarðfræðikortum eða í eldri jarðfræðitextum en eru sjaldan notuð í nýjum textum um jarðfræði.

Mynd:

• JGÞ.

Höfundar þakkar Snæbirni Guðmundssyni jarðfræðingi fyrir yfirlestur og gagnlegar ábendingar....