Hvernig er vitað hvort COVID-19 smit sé óvirkt? Hvað þýðir það að sýni sé jákvætt en smit óvirkt?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig er vitað hvort COVID-19 smit sé óvirkt? Hvað þýðir það að sýni sé jákvætt en smit óvirkt?
Í heild var seinni spurningin svona:

Um Covid: "Alls voru fimm sýni jákvæð af þeim 1.875 sýnum sem greind voru úr landamæraskimuninni í gær. Fjögur reynust óvirk." (RÚV, 14.07.2020). Hvað þýðir það að sýni sé jákvætt en smit óvirkt?

Til þess að mæla hvort einstaklingur hafi smitast af SARS-CoV-2 veirunni sem veldur COVID-19 er kannað með kjarnsýrugreiningum hvort veiruerfðaefni sé til staðar í öndunarvegi einstaklings. Þetta próf segir þó ekki til um það hvort að sýkingarhæf veira sé til staðar, en kjarnsýruprófið gefur jákvætt svar jafnvel þótt erfðaefni veirunnar sé mikið niðurbrotið.

Mikinn öryggisútbúnað þarf til að mæla hvort sýkingarhæfar veirur séu til staðar (sjá svar sama höfundar við spurningunni Hvernig eru veirur greindar í mönnum?) og er það ekki gert sem hluti af skimunarprófum.

Það flækir enn frekar niðurstöður úr kjarnsýrugreiningarprófum að einstaklingar mælast oft jákvæðir mjög löngu eftir að þeir hafa unnið bug á veirunni. Talið er að veiruerfðaefni sé þá til staðar í dauðum frumum í öndunarvegi sem líkaminn á eftir að losa sig við. Í slíkum tilvikum er talið ólíklegt að veiran fjölgi sér og að fólk smiti aðra.

Til þess að greina á milli þess hvort einkennalaus einstaklingur sem greinist jákvæður fyrir SARS-CoV-2 veirunni á kjarnsýruprófi sé með einkennalaust virkt smit sem gæti smitað aðra, eða sé búinn að jafna sig eftir virkt smit og því ekki lengur smitandi eru gerð blóðvökvapróf til þess að mæla hvort viðkomandi hafi myndað sértæk mótefni gegn veirunni. Ef einkennalaus einstaklingur mælist með séræk mótefni gegn veirunni eru hverfandi líkur á að hann sé enn smitandi og því talað um að smitið sé óvirkt.

Í fyrsta fasa sýkingar þegar veiran er enn að fjölga sér bregst líkaminn við með því að framleiða mótefni gegn henni. Það tekur þó marga daga fyrir mótefnamagnið að verða nógu hátt til að útrýma veirunni og að sama skapi er það ekki mælanlegt fyrr en viku eftir smit, í allra fyrsta lagi. Almennt er talað um að mótefni séu mælanleg um viku eftir að einstaklingur fær fyrstu einkenni, en það flækir málið með SARS-CoV-2 að margir þeirra sem smitast fá mjög væg eða jafnvel engin einkenni.

Mótefnamælingar geta aðstoðað við að tímasetja smit af því að þær greina á milli mismunandi tegunda mótefna sem líkaminn framleiðir til þess að verjast veirunni. Þannig framleiðir líkaminn fyrst mótefni af gerðinni IgM. Framleiðsla IgM mótefna er nokkuð skammlíf en veitir einskonar fyrstu sértæku vörnina gegn veirunni. Í kjölfarið myndast svokölluð IgG mótefni en þau veita vörn til lengri tíma. Tilvist IgM og IgG mótefna geta þannig gefið til kynnar hversu langt er frá sýkingu.^[1]

Þess má geta að þótt kjarnsýruprófið sem stuðst er við til þess að mæla SARS-CoV-2 sé helst notað til þess að gefa annað hvort jákvætt eða neikvætt svar, er það framkvæmt með mjög öflugri og næmri aðferð til magngreiningar. Þessi aðferð er kölluð „rauntíma PCR“ (e. real-time PCR), vegna þess að unnt er að fylgjast með framvindu hvarfsins á meðan það fer fram. Eftir því sem jákvætt svar gegn veiruerfðaefni kemur fyrr fram í hvarfinu þeim mun meira er af erfðaefninu í sýninu. Þessi eiginleiki prófsins hefur verið notaður til þess að reyna að spá fyrir um það hvort að einstaklingar séu með virkt smit eða ekki þar sem það getur verið milljónfaldur munur eða meira á magni veiruerfðaefnis á milli jákvæðra sýna sem greind eru með aðferðinni. Talið er ólíklegt að þau sýni sem gefa einungis jákvætt svar á síðustu stigum hvarfsins bendi til virkrar sýkingar sem gæti valdið smiti.^[2]

Tilvísanir:

1. ^ Jacofsky, D., Jacofsky, E. M., & Jacofsky, M. (2020). Understanding Antibody Testing for COVID-19. The Journal of arthroplasty, 35(7S), S74–S81. (Sótt 21.7.2020).
2. ^ TWiV. (2020, 17. júlí). COVID-19 with Dr. Anthony Fauci. (Sótt 21.7.2020).

Myndir:

• Criteria for COVID-19 testing during the travel - Airport Review process published by IATA. (Sótt 21.7.2020).
• Doctor taking blood sample for COVID-19 rapid testing.png - Wikimedia Commons. Birt undir CC BY 3.0 leyfi. (Sótt 21.7.2020).

...