Gilda einhver lög um hversu mikinn pening fyrirtæki geta gefið til frambjóðenda í kosningum?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn = 8 2

Svar

Gilda einhver lög um hversu mikinn pening fyrirtæki geta gefið til frambjóðenda í kosningum?
Stutta svarið er einfaldlega já. Í lögum sem sett voru árið 2006 er lagt bann við framlögum yfir 550 þúsund krónum á ári.

Árið 2005 réðst Alþingi í endurskoðun á fjármögnun stjórnmálaflokka. Fram að þeim tíma hafði fjármögnun þeirra að mestu leyti verið þannig að lögaðilar styrktu flokkana og fengu síðan skattaívilnanir fyrir framlögin. Nefndin samdi lög sem áttu annars vegar að efla stuðning ríkisins við stjórmálaflokka á þingi og hins vegar að auka gagnsæi og takmarka framlög sem einkaaðilar veittu stjórnmálaflokkum. Framlag hins opinbera til stjórmálaflokka nemur um 774 milljónum á ári og er stærsti hluti tekna þeirra flokka sem hafa kjörinn þingmann.

Þessi háttur á rekstri stjórnmálaflokka var talinn fýsilegri en sá að einkaaðilar gætu styrkt flokkana með leynilegum fjárframlögum. Hugmyndir um háa styrki til stjórnmálaflokka frá hinu opinbera voru meðal annars sett fram í tilmælum ráðherranefndar Evrópuráðsins.

Venjulegir aðilar (fólk og fyrirtæki) mega styrkja hvern flokk um 550.000 krónur ár hvert, heimildin var hækkuð úr 400.000 með lagabreytingu árið 2018. Lögin gerðu ennfremur kröfu um að Ríkisendurskoðun skyldi birta framlög lögaðila til flokka á árunum 2002-2006, því er hægt að sjá hvaða aðilar styrktu flokkanna árin áður en þak var sett á framlögin. Þar eru framlög ársins 2006 hæst og það var jafnframt seinasta árið sem tækifæri gafst til að veita veglega styrki. Þá þáðu bæði Samfylkingin og Sjálfstæðisflokkurinn yfir 100 milljónir króna frá lögaðilum. Hæstu einstöku styrkirnir voru frá bönkunum eða um 30 milljónir frá Landsbankanum til Sjálfstæðisflokksins og 11,5 milljón sem Samfylkingin þáði frá Kaupþingi.

Heimild til styrkveitingar til einstaklingsframbjóðenda er ennþá 400 þúsund. Skilyrði er sett um að sá sem þiggur þessa styrki geri grein fyrir öllum þeim fjárveitingum sem hann þáði í baráttunni, eða á árinu ef um stjórnmálaflokk er að ræða. Í lögunum er einnig girt fyrir að tengdir aðilar geti styrkt sama flokkinn oft undir mismunandi kennitölum.

Heimildir og ítarefni

• Alþingi - Lög um fjármál stjórnmálasamtaka og frambjóðenda og um upplýsingaskyldu þeirra númer 162/2006. (Sótt 10.02.20).
• Ríkisendurskoðun - Fjármál stjórnmálasamtaka. (Sótt 10.02.20).
• Sigrún Edda Jónsdóttir - Fjármál stjórnmálaflokka á Íslandi. (Sótt 10.02.20).
• Stjórnarráðið - Framlög úr ríkissjóði til stjórnmálasamtaka 2019. (Sótt 10.02.20).

Myndir:

• Framsókn - Svipmyndir frá Alþingi - janúar 2016. (Sótt 10.02.20).
• Stjórnarráðið - Framlög úr ríkissjóði til stjórnmálasamtaka 2019. (Sótt 10.02.20).

...