Hvað er karlmennska?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er karlmennska?
Íslensk orðabók segir karlmennsku vera „manndómur, hreysti, dugnaður, hugrekki“. Og nógu áhugavert að þetta er kvenkynsorð. En því er ekki auðsvarað hvað átt sé við með hugtakinu karlmennska. Það getur auðvitað verið upptalning á jákvæðum eiginleikum eins og orðabókin gerir. Þá vaknar spurningin hvort karlmennska sé eitthvað sem aðeins karlar geta búið yfir og hvort það verði neikvætt ef sagt er um konu að hún sé karlmannleg. Vitum við þó vel að „hreysti, dugnaður, hugrekki“ eru eiginleikar sem svo sannarlega geta átt við konur ekki síður en karla. En almennt séð má segja að „karlmennska“ sé notað um jákvæða eiginleika sem einkenna karla eða væri æskilegt að einkenndu þá. Til aðgreiningar hefur svo nýlega skotið upp kollinum hugtakið „eitruð karlmennska“ sem á þá að vísa til þeirra þátta í fari karla sem hafa, eða geta haft, neikvæðar afleiðingar fyrir þá sjálfa eða aðra.

Innan þeirra fræða sem stundum eru kennd við karla, karlafræði, hafa geisað endalausar deilur um þetta hugtak eða ensku útgáfu þess, masculinity, og margar bækur skrifaðar til að reyna að afmarka það. Fjölbreytileiki fyrirbærisins hefur reyndar haft í för með sér að yfirleitt er það notað í fleirtölu og talað um „masculinities“. Þar vísar hugtakið ýmist til þess hvað karlar gera, hvað þeir ættu að gera eða hvað þeir vilja gera. Þær almennu orðabækur sem höfundur þessa svars hefur litið í, tengja karlmennsku og líffræðilega karla. Í karlafræðum flestum og kynjafræðum almennt er hins vegar yfirleitt talað um að þeir eiginleikar sem tengdir eru karlmennsku séu eiginleikar sem bæði karlar og konur geta státað af. Svo virðist það eitthvað misjafnt eftir samfélögum hvort karlmannlegir eiginleikar teljist jákvæðir eða neikvæðir, að minnsta kosti meðal almennings.

Önnur merking og ef til vill skynsamlegri er að karlmennska sé það sem karlar þurfa að vera eða gera til að teljast fullgildir karlar. Það opnar þá möguleika að karlmennska sé misjöfn milli samfélaga og tímabila, að karlmennska í 101 Reykjavík sé annað en í sjávarbyggðum landsins svo dæmi sé tekið. Það er reyndar sú notkun sem algengust virðist í kynjafræðum nútímans. Þannig kom fram í nýlegri doktorsritgerð Ástu Jóhannsdóttur (Kynjaðar sjálfsmyndir á Íslandi, landi kynjajafnréttis - Möguleikar og takmarkanir á birtingu kyngervis meðal ungs fólks í Reykjavík 2012-2016) að ungir barnlausir karlar hérlendis líta svo á að taka fæðingarorlofs og náin umhyggja um eigin börn sé hluti af þeirra karlmennskuímynd og er það að öllum líkindum nokkur breyting frá því sem áður var.

En til að svara spurningunni má einfaldlega segja að karlmennska sé hugtak sem á að fanga eiginleika karla. Yfirleitt eru þetta þá jákvæðir þættir, það er karlmennska er jákvætt fyrirbæri og það er jákvætt að vera karlmannlegur (að minnsta kosti í íslenskri merkingu). En allir þeir þættir sem sagðir eru vera karlmannlegir, hvort heldur þeir eru jákvæðir eða neikvæðir, eru þættir sem geta einkennt bæði karla og konur.

Myndir:

• Pixnio - Free picture. (Sótt 7.11.2019).
• Free stock photos - PxHere. (Sótt 6.11.2019).

...