Sólin Sólin Rís 09:06 • sest 17:16 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 06:24 • Sest 16:46 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 05:17 • Síðdegis: 17:24 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 11:24 • Síðdegis: 23:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 09:06 • sest 17:16 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 06:24 • Sest 16:46 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 05:17 • Síðdegis: 17:24 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 11:24 • Síðdegis: 23:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=

Hvað er átt við þegar menn „lofa upp í ermina sína“?

Guðrún Kvaran

Spurningin hljóðaði upphaflega svona:

Hver er uppruni orðasambandins „að lofa upp í ermina“? Af hverju ermi?

Orðasambandið að lofa einhverju upp í ermina sína þekkist í málinu frá miðri 19. öld. Elsta dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er úr blaðinu Norðra frá 1859:

jeg lofaði því upp í ermina mína að finna ykkur.

Frá svipuðum tíma er að lofa einhverju upp í ermina á sér. Einnig er frá svipuðum tíma talað um að lofa upp í ermi sína án þágufallsandlags. Elst dæmi um það er úr tímaritinu Skírni frá 1865:

hjeldu þá margir, að hann lofaði upp í ermi sína.

Óljóst er er hver líkingin er í orðasambandinu að lofa upp í ermina sína. Í Íslensku orðtakasafni (1968:129–130) getur Halldór Halldórsson sér þess til að hún sé dregin af loddaralistum og tekur Jón G. Friðjónsson (Mergur málsins 2006:174) undir þann möguleika með fullri varúð þó.

Líkingin er óljós. Í Íslensku orðtakasafni (1968:129–130) getur Halldór Halldórsson sér þess til að hún sé dregin af loddaralistum og tekur Jón G. Friðjónsson (Mergur málsins 2006:174) undir þann möguleika með fullri varúð þó. Orðasambandið virðist ekki eiga sér erlenda samsvörun.

Heimildir:
  • Halldór Halldórsson. 1968. Íslenzkt orðtakasafn I–II. Almenna bókafélagið, Reykjavík.
  • Jón G. Friðjónsson. 2006. Mergur málsins. Mál og menning, Reykjavík.
  • Ritmálssafn Orðabókar Háskólans.

Mynd:

Höfundur

Guðrún Kvaran

prófessor

Útgáfudagur

14.5.2019

Spyrjandi

Sigurður Ásgeirsson

Tilvísun

Guðrún Kvaran. „Hvað er átt við þegar menn „lofa upp í ermina sína“?“ Vísindavefurinn, 14. maí 2019, sótt 30. október 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=77126.

Guðrún Kvaran. (2019, 14. maí). Hvað er átt við þegar menn „lofa upp í ermina sína“? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=77126

Guðrún Kvaran. „Hvað er átt við þegar menn „lofa upp í ermina sína“?“ Vísindavefurinn. 14. maí. 2019. Vefsíða. 30. okt. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=77126>.

Chicago | APA | MLA

Senda grein til vinar

=

Hvað er átt við þegar menn „lofa upp í ermina sína“?
Spurningin hljóðaði upphaflega svona:

Hver er uppruni orðasambandins „að lofa upp í ermina“? Af hverju ermi?

Orðasambandið að lofa einhverju upp í ermina sína þekkist í málinu frá miðri 19. öld. Elsta dæmi í Ritmálssafni Orðabókar Háskólans er úr blaðinu Norðra frá 1859:

jeg lofaði því upp í ermina mína að finna ykkur.

Frá svipuðum tíma er að lofa einhverju upp í ermina á sér. Einnig er frá svipuðum tíma talað um að lofa upp í ermi sína án þágufallsandlags. Elst dæmi um það er úr tímaritinu Skírni frá 1865:

hjeldu þá margir, að hann lofaði upp í ermi sína.

Óljóst er er hver líkingin er í orðasambandinu að lofa upp í ermina sína. Í Íslensku orðtakasafni (1968:129–130) getur Halldór Halldórsson sér þess til að hún sé dregin af loddaralistum og tekur Jón G. Friðjónsson (Mergur málsins 2006:174) undir þann möguleika með fullri varúð þó.

Líkingin er óljós. Í Íslensku orðtakasafni (1968:129–130) getur Halldór Halldórsson sér þess til að hún sé dregin af loddaralistum og tekur Jón G. Friðjónsson (Mergur málsins 2006:174) undir þann möguleika með fullri varúð þó. Orðasambandið virðist ekki eiga sér erlenda samsvörun.

Heimildir:
  • Halldór Halldórsson. 1968. Íslenzkt orðtakasafn I–II. Almenna bókafélagið, Reykjavík.
  • Jón G. Friðjónsson. 2006. Mergur málsins. Mál og menning, Reykjavík.
  • Ritmálssafn Orðabókar Háskólans.

Mynd: