Gerðist eitthvað markvert í listalífinu á Íslandi árið 1918?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Gerðist eitthvað markvert í listalífinu á Íslandi árið 1918?
Á fundi í Listvinafélagi Íslands þann 13. desember árið 1918 flutti Magnús Jónsson dósent tillögu um að félagið hefði frumkvæði að því að efna til yfirlitssýningar á íslenskri myndlist og að kosin yrði þriggja manna nefnd til að undirbúa málið.^[1] Tillaga Magnúsar, sem var samþykkt á fundinum, ber vott um að félagsmenn hafi verið meðvitaðir um þá miklu grósku og fjölbreytni sem vaxið hafði fram í myndlistinni.

Þegar Ísland fékk heimastjórn árið 1904 höfðu nýlega gerst mikil tíðindi í íslenskri myndlist. Þórarinn B. Þorláksson efndi til fyrstu einkasýningar íslensk málara í Reykjavík árið 1900, þar sem landslagið var helsta viðfangsefnið, Einar Jónsson myndhöggvari sýndi höggmyndina Útlaginn á Vorsýningunni í Kaupmannahöfn árið 1901 og Ásgrímur Jónsson hélt sína fyrstu einkasýningu í Reykjavík árið 1903. Brautryðjendurnir í upphafi aldarinnar sýndu verk sín reglulega í Reykjavík og tóku jafnframt virkan þátt í dönsku listalífi með þátttöku í opinberum listsýningum. Þórarinn og Ásgrímur tóku þátt í sýningum á Charlottenborg og Einar sýndi árlega á samsýningum Den Frie til ársins 1909. Minnisvarðar Einars sem reistir voru í Reykjavík höfðu sterka þjóðernislega merkingu og voru mikilvægar táknmyndir um áfanga í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar.

Höggmynd Einars af Jónasi Hallgrímssyni var afhjúpuð á túninu á horni Lækjargötu og Amtmannsstígs á hundrað ára afmæli skáldsins árið 1907 og höggmyndin af Jóni Sigurðasyni var afhjúpuð á Stjórnarráðsblettinum sunnanverðum haustið 1911. Árið 1915 var höggmyndin af Kristjáni IX. reist á Stjórnarráðsblettinum norðanverðum og sýnir þann mikilvæga áfanga í þjóðfrelsisbaráttu Íslendinga þegar konungurinn færði Íslendingum stjórnarskrá árið 1874.

Árið 1916, sama ár og hornsteinninn var lagður að byggingu Safns Einars á Skólavörðuholti, var Listvinafélag Íslands stofnað og voru stofnfélagar 27 talsins. Tilgangur félagsins var meðal annars að „efla þekkingu og áhuga Íslendinga á fögrum listum í þrengri merkingu þ.e. dráttlist, prentlist, höggmyndalist og húsagerðalist.“^[2] Félagið bauð upp á fyrirlestra um listasögu meðal annars fjallaði Alexander Jóhannesson um expressjónismann í samtímamyndlist og Guðmundur Finnbogason hélt fyrirlestur um myndskynjun. Þannig voru fyrirlestrar Listvinafélagsins upphafið að markvissri listfræðslu hér á land.^[3]

Samþykkt Listvinafélagsins árið 1918 um að efna til yfirlitssýningar á íslenskri myndlist verður að skoða í samhengi við hina miklu og vaxandi grósku í myndlist á fyrsta og öðrum áratug aldarinnar. Í ársbyrjun 1919 birtist í Morgunblaðinu auglýsing Listvinafélagsins „Ávarp til íslenskra listamanna“ þar sem sagði að á sýningunni yrði reynt „að veita yfirlit yfir þróun hinnar ungu íslensku listar“ og væri þess óskað að íslenskir listamenn sendu „sín bestu verk“ á sýninguna og að sérstök dómnefnd myndi velja verkin.^[4]

Á sýningu Listvinafélagsins sem var síðan opnuð 1. ágúst 1919 í nokkrum stofum í Barnaskóla Reykjavíkur voru sýnd 90 verk eftir 15 listamenn; teikningar, málverk og höggmyndir. Guðmundur Finnbogason flutti ræðu við opnun sýningarinnar og sagði markmiðið vera að „fá hér á einn stað saman sem best sýnishorn þess, á hvaða stigi íslensk myndlist og húsagerðalist nú stendur til lærdóms og vakningar, jafnt fyrir listamennina sjálfa sem þá aðra er sýninguna sækja.“^[5] Auk brautryðjandanna í byrjun aldarinnar, Ásgríms, Þórarins og Einars, sýndu einnig listamenn sem komu fram á öðrum áratugnum eins og Júlíana Sveinsdóttir, Kristín Jónsdóttir, Jón Þorleifsson, Ólafur Túbals, Guðmundur Thorsteinsson og Nína Sæmundsson. Jóhannes Kjarval, sem átti ásamt Ásgrími flest verk á sýningunni, lauk námi sínu við Listaakademíuna í Kaupmannahöfn árið áður og sýndi meðal annars Skógarhöllina og málverk frá Snæfellsnesi. Sýningin fékk góðar viðtökur, alls komu 2300 gestir og í frétt Morgunblaðsins 6. september er frá því sagt, að „menn komi í hópum á sýninguna“ og talin eru upp 11 verk sem þegar hafa selst.^[6]

Ákvörðun Listvinafélagsins árið 1918 að efna til sýningar á vegum félagsins markar ákveðin tímamót í íslensku listalífi. Þá var í fyrsta sinn gerð tilraun til að gefa heildstætt yfirlit yfir íslenska myndlist sem hafði vaxið fram á 20. öldinni. Almenn þátttaka listamanna í sýningunni bendir til þess að þeir hafi talið það mikilvægt að kynna list sína með þessum hætti og sýningin styrkti jafnframt stöðu myndlistarinnar í íslenskri menningu. Öll umgjörð og skipulag sýningarinnar bar þess vott að myndlistin hefði mikilvægt hlutverk í samfélaginu og Guðmundur Finnbogason lýsti sambandinu milli listarinnar og fólksins svo í opnunarræðu sinni að það fæli í sér „nýtt og æðra samlíf lands og þjóðar.“^[7]

Tilvísanir:

1. ^ Guðmundur Finnbogason: „Ræða við setningu fyrstu almennrar íslensku listasýningarinnar í Reykjavík, 31. ágúst 1919.“ Morgunblaðið 2.9. 1919.
2. ^ Sama heimild.
3. ^ Júlíana Gottskálksdóttir:„Að efla þekkingu og áhuga Íslendinga á fögrum listum…“: um starf Listvinafélags Íslands“, Árbók Listasafns Íslands 2/1989, bls. 17-18.
4. ^ Morgunblaðið 23.2. 1919.
5. ^ Morgunblaðið 2.9. 1919.
6. ^ Morgunblaðið 6.9. 1919. Sjá einnig, Júlíana Gottskálksdóttir:„Að efla þekkingu og áhuga Íslendinga á fögrum listum…“: um starf Listvinafélags Íslands“, Árbók Listasafns Íslands 2/1989, bls. 22.
7. ^ Morgunblaðið 2.9.1919. Sjá einnig Ólafur Rastrick 2013. Háborgin: Menning, fagurfræði og pólitík í upphafi 20. aldar, s. 162-165.

Myndir:

• Morgunblaðið, 23.02.1919 - Timarit.is. (Sótt 23.01.2018).
• Artist. (Sótt 23.01.2018).

Upprunaleg spurning Júlíu var Hvað getur þú sagt mér um árið 1918?. Henni er hér svarað að hluta.

...