Á hvaða snoðir komast menn?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Á hvaða snoðir komast menn?
Spurnining í fullri lengd hljóðaði svona:

Hvaðan er orðið "snoðir" í samhenginu "að komast á snoðir um eitthvað" komið og hvað merkir það?

Nafnorðið snoðir, sem notað er í kvenkyni fleirtölu, þekkist allt frá 18. öld í merkingunni ‘ávæningur, pati, leynilegar menjar einhvers’. Orðasambandið að komast á snoðir um eitthvað ‘fá veður af einhverju, hafa njósn af einhverju’ er þekkt frá fyrri hluta 18. aldar. Í Ritmálssafni er þó eldra dæmi úr Pontusrímum frá miðri 16. öld en með eintölumyndinni snoð:

Þegar kurtis kemst á snoð
um komu riddarans stranga.

Annað yngra dæmi er þar einnig að finna um eintölumyndina snoð en það er úr Biskupsskjalasafni frá 1671:

ad hann þikest ä snod komist haffa

Í þjóðsögum Jóns Árnasonar (V:283) er dæmi um kvenkynsmyndina snoður sem leidd er af sögninni snoðra. Hún þekktist í fornu máli sem hliðarmynd við snuðra sem notuð er enn í dag.

Bræður komust nú á snoður um þetta, og hugsuðu gott til hreifis að fara heim.

Annars virðist af dæmum að ráða að fleirtölumyndin snoðir sé ríkjandi.

Jón Friðjónsson getur sér þess til í ritinu Mergur málsins (2006:796) að líkingin sé dregin af veiðum, hundur finni lykt af einhverju og komist á sporið. Það styður dæmi í Ritmálssafninu frá síðari hluta 18. aldar:

engir, er sendir vóru til snoda, komu frá París aptur.

Heimildir:

• [Jón Árnason.] 1958. Íslenzkar þjóðsögur og ævintýri. Safnað hefur Jón Árnason. V. Nýtt safn. Bókaútgáfan Þjóðsaga, Reykjavík.
• Jón G. Friðjónsson. 2006. Mergur málsins. Mál og menning, Reykjavík.
• Ritmálsskrá Orðabókar Háskólans.

Mynd:

• Dogs Hunting Autumn Painting Free Stock Photo - Public Domain Pictures. (Sótt 5.03.2018).

...