Hver fann upp fallhlífina og til hvers eru fallhlífar notaðar?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hver fann upp fallhlífina og til hvers eru fallhlífar notaðar?
Vegna þyngdarkraftsins falla flestir hlutir til jarðar. Hann gefur öllum hlutum sömu hröðun og hraða ef hann er einn að verki. Ef steinn og fjöður eru látin falla samtímis til jarðar úr sömu hæð fellur steinninn á jörðinni á undan, ekki af því að hann er þyngri heldur vegna þess að hlutfallslega meiri loftmótstaða verkar á fjöðrina; hún er bæði léttari í sér og allt öðru vísi í laginu, hún rekst á fleiri loftsameindir en steinninn og það hægir á fallinu. Fallhlífar virka þannig að þær breikka út til þess að rekast á sem mest loft, með öðrum orðum til að fá eins mikla loftmótstöðu og hægt er, til að hægja á fallinu og virka gegn þyngdarkraftinum.

Elsta þekkta heimild um hugmynd að fallhlíf er ítölsk teikning frá áttunda áratug 15. aldar. Á henni má sjá mann í lausu lofti hangandi í keilulaga tjaldi sem fest er á krosslaga grind. Einhvers konar festingar eru frá endum grindarinnar og í belti sem er um mitti mannsins. Ekki er vitað hver gerði þessa teikningu.

Fáeinum árum seinna, líklega um 1485, gerði ítalski uppfinninga- og listamaðurinn Leonardó da Vinci (1452–1519) betur útfærða teikningu af fallhlíf. Á teikningu Leonardós er ramminn ferningslaga og tjaldið hefur þess vegna píramítalögun í stað keilulögunar. Ekki er vitað hvort da Vinci þekkti til fyrri teikningarinnar eða þeirrar hugmyndar sem þar kom fram.

Undir lok 16. aldar setti króatíski fjölfræðingurinn Faust Vrančić (1551–1617) fram sína hugmynd af fallhlíf sem hann byggði á hugmynd Leonardós. Því var lengi vel trúað og haldið fram í ritum að Vrančić hefði smíðað fallhlíf og prófað uppfinningu sína árið 1617 og þar með verið sá fyrsti sem reyndi fallhlífarstökk. Þetta hefur þó ekki reynst rétt og engar áreiðanlegar heimildir fyrir því að nokkur hafi prófað fallhlíf Vrančić.

Frakkinn Louis-Sébastien Lenormand (1757–1837) á heiðurinn af fyrsta fallhlífarstökkinu. Nokkur vitni voru að því þegar hann sveif niður úr stjörnuskoðunarturninum í Montpellier árið 1783. Hann er líka talinn höfundur orðsins parachute sem notað er yfir fallhlíf á ýmsum erlendum málum.

Áfram hélt þróun fallhlífarinnar, hætt var að festa hana á ramma, farið var að nota léttara efni, fyrst silki og síðan nælon og brjóta hana saman í tösku sem hægt er að hafa á bakinu. Lagið hefur líka breyst og þróast. Áður fyrr höfðu allar fallhlífar kringlótt lag en í dag eru fallhlífar sem fallhlífarstökkvarar nota yfirleitt ferkantaðar. Það gerir fallhlífarstökkvaranum kleift að stýra fallhlífinni, ef hæð og svif fallhlífarinnar gefur svigrúm til þess.

Fallhlífar hafa verið notaðar í ýmsum tilgangi. Í fyrri og sérstaklega seinni heimsstyrjöldinni, voru þær bæði notaðar til þess að bjarga flugmönnum þegar vélar þeirra voru skotnar niður og eins til þess að koma hermönnum á svæði sem voru óaðgengileg á annan hátt af einhverjum ástæðum.

Fallhlífar hafa líka verið notaðar til þess að koma hjálpargögnum, mat og búnaði á hamfarasvæði, til dæmis eftir jarðskjálfta eða flóð. Þá eru ákveðnar gerðir af fallhlífum notaðar til þess að hægja á hlutum eins og orrustuflugvélum og geimskutlum við lendingu. En þekktast er sjálfsagt að nota fallhlífar til þess að stökkva sér til skemmtunar úr flugvél og svífa til jarðar.

Heimildir og myndir:

• Fallhlífastökk - Wikipedia, frjálsa alfræðiritið. (Skoðað 15. 6. 2016).
• Parachute - Wikipedia, the free encyclopedia. (Skoðað 15. 6. 2016).
• How parachutes work | The science of air resistance. (Skoðað 15. 6. 2016).
• Louis-Sébastien Lenormand - Wikipedia, the free encyclopedia. (Skoðað 15. 6. 2016).
• parachute -- Kids Encyclopedia | Britannica. (Skoðað 15. 6. 2016).
• Conical Parachute, 1470s, British Museum Add. MSS 34,113, fol. 200v.jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 20. 6. 2016).
• Early flight 02561u (3).jpg - Wikimedia Commons. (Sótt 20. 6. 2016).

---

Þetta svar er eftir nemendur í Háskóla unga fólksins, námskeiðum á vegum HÍ fyrir 12-16 ára ungmenni í júnímánuði 2016.

...