Hvaðan koma orðin amma og afi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvaðan koma orðin amma og afi?
Í heild hljóðaði spurningin svona:

Hvaðan koma orðin AMMA og AFI? Hafa þau einhverja þýðingu aðra en þá, sem almennt er þekkt?

Orðin amma 'föður- eða móðurmóðir' og afi 'föður- eða móðurmóðir' eru afar gömul og þekkjast í mörgum indóevrópskum málum þótt merkingin sé ekki alltaf hin sama. Í fornháþýsku merkti amma 'móðir, brjóstmóðir', og í nýháþýsku er Amme 'brjóstmóðir'. Nýnorska orðið amma og danska orðið amme merkja einnig 'brjóstmóðir'. Í grísku merkir ammas 'móðir' og í sanskrít merkir amba 'móðir'.

Sama er að segja um orðið afi. Það á tengsl víða. Í latínu merkir avos 'afi' og avia 'amma' og í gotnesku merkir awo 'amma'.

Til merkis um háan aldur orðanna má geta þess að þau koma meðal annars fyrir í Rígsþulu, einu af þeim kvæðum sem teljast til Eddukvæða. Rígur (Heimdallur) var á ferð og gisti fyrst hjá hjónum sem hétu Ái 'langafi' og Edda 'langamma' og fékk hjá þeim heldur slæman kost. Hann svaf milli þeirra og níu mánuðum síðar eignaðist Edda son sem nefndur var Þræll. Hann gekk að eiga konu sem hét Þír 'ambátt'. Þau eignuðust mörg börn og urðu forfaðir og formóðir þrælakyns.

Rígur hélt ferð sinni áfram og kom til hjóna sem hétu Afi og Amma. Hjá þeim fékk hann mun betri kost, svaf milli þeirra og eignuðust þau soninn Karl 'maður af lægstu stétt frjálsra manna'. Hann gekk að eiga konu sem hét Snör 'tengdadóttir' og áttu þau mörg börn og urðu forfaðir og formóðir búandliðs.

Enn hélt Rígur áfram og kom nú til hjóna sem hétu Faðir og Móðir. Hjá þeim fékk hann veislukost og svaf milli þeirra um nóttina. Móðir eignaðist eftir níu mánuði son sem fékk nafnið Jarl. Hann gekk að eiga konu sem hér Erna 'hin hrausta, röska', dóttur Hersis 'höfðingi' og eignuðust þau tólf syni. Þau urðu forfaðir og formóðir jarla og konunga.

Heimildir og mynd:

• Ásgeir Blöndal Magnússon. 1989. Íslensk orðsifjabók. Reykjavík: Orðabók Háskólans.
• Pokorny, Julius. 1959. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern/München: Francke Verlag.
• Mynd: Grandparents and Pupa | Flickr - Photo Sharing!. Höfundur myndar: Juhan Sonin. (Sótt 9. 3. 2016).

...