Hvernig geta jöklar grafið landið og hvernig landslag búa jöklar til?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig geta jöklar grafið landið og hvernig landslag búa jöklar til?
Sjálfur er jökulísinn of mjúkur til þess að grafa botn jökuls. Hins vegar rífa jöklarnir grjót upp úr jörðinni og ýta því áfram með miklum krafti. Steinar við jökulbotninn skafa og rista rákir í bergið svipað og hefill, sporjárn og sandpappír sem beitt er á tré. Þungir jöklarnir mylja grjótið undir sér eins og valtarar svo að úr verður möl, sandur, svarf og fíngerður leir. Þetta samsafn af efni undir jöklinum köllum við jökulruðning og hann flytja jöklarnir fram eins og risastórar jarðýtur. Framan við jökuljaðar hlaða þeir upp jökulgarði. Ýtan fer þá ekki lengra.

Í landslagi má sjá margvísleg merki um rof jökla og hvernig þeir hafa ýtt upp jökulruðningi. Jöklarnir hafa tálgað til fjöll sem þeir fóru yfir svo að hryggir og skálar komu undan þeim þegar þeir hurfu. Þeir hafa skilið eftir sig hrikalegt landslag hátt í fjöllum en einnig öldóttar, flatar og víðlendar heiðar. Þar sem jöklar voru þykkir og fengu langan tíma til þess að móta land hafa þeir grafið djúpa og breiða dali með brattar hlíðar en flatan botn. Margir dalirnir hafa síðar orðið að fjörðum og í dældum eftir jökla hafa myndast stöðuvötn. Klappir með rákum eftir hnullunga sýna í hvaða stefnu jökullinn skreið og jökulgarðar afmarka hvar jökuljaðarinn lá.

---

Þetta svar er úr bókinni Af hverju eru jöklar og ís á jörðinni: Spurningar af Vísindavefnum um jökla og loftslagsmál. Það er birt með góðfúslegu leyfi höfundar og útgefanda. Myndirnar eru einnig fengnar úr bókina og höfundur þeirra er Þórarinn Már Baldursson....