Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Heilbrigðisvísindi Lífvísindi: mannslíkaminn Hversu oft slær hjartað á mínútu?

Flokkun:

14.5.2007
Heilbrigðisvísindi Lífvísindi: mannslíkaminn

Hversu oft slær hjartað á mínútu?

Þuríður Þorbjarnardóttir

Hér er einnig að finna svör við spurningunum:
  • Hvað er hjartað stórt?
  • Slær hjartað öðuvísi þegar maður sefur heldur en þegar maður er vakandi og slakar alveg á?
  • Hver er eðlilegur hjartsláttur á mínútu og hver er hentugur hjartsláttur við æfingar ef maður vill léttast?

Hjartað er vöðvi sem sér um að dæla blóði um líkamann. Stærð þess er einstaklingsbundin og má miða við krepptan hnefa sama einstaklings. Hjartað hvílist og fyllist þá blóði, síðan dregst það saman og dælir blóðinu út í stórar slagæðar. Þetta er hjartslátturinn.

Hjartsláttartíðni er hversu oft hjartað fyllist og tæmist á einni mínútu. Hún fer eftir líkamlegu ástandi einstaklings, aldri hans og virkni. Þar sem hjartsláttartíðni er oftast mæld sem æðasláttur eða púls verður hugtakið púls notað hér. Púlsinn er mældur með því að leggja miðfingurna, ýmist tvo eða þrjá, yfir hálsslagæðina eða úlnliðsslagæðina og telja fjölda slaga á tilteknum tíma. Púls er ætíð gefinn upp sem slög á mínútu.



Púlsinn má finna með því að leggja fingur á háls- eða úlnliðsslagæð og telja fjölda slaga á tilteknum tíma.

Þegar talað er um hvíldarpúls er átt við hversu hratt hjartað slær þegar við erum vel úthvíld og róleg. Best er að mæla hann þegar við erum nývöknuð og ekki farin fram úr rúminu. Meðalhvíldarpúls manna er 60-80 slög á mínútu. Hann hækkar svolítið með aldri en er lægri í vel þjálfuðum íþróttamönnum. Púlsinn er hægari þegar við sofum en þegar við erum vakandi í hvíld. Það er vegna þess að í svefni hægist á allri líkamsstarfseminni.

Hámarkspúls fer eftir aldri og er oftast fundinn með því að draga lífaldur frá 220. Þannig er til dæmis hámarkspúls tvítugrar manneskju 200. Ef púls fer yfir hámarkspúls nær hjartað ekki að fylla sig milli slaga og nýtist því vinna þess ekki sem skyldi.

Vinnupúls er skilgreindur sem munurinn á hámarkspúlsi og hvíldarpúlsi. Ef tvítuga manneskjan okkar er með hvíldarpúls 75 er vinnupúls hennar 200 – 75 = 125 slög á mínútu.

Þjálfunarpúls eða æfingapúls kallast hins vegar sá púls sem gjarnan er miðað við þegar ná á sem mestum árangri í líkamsrækt. Með honum má fylgjast með því að ekki sé verið að ofreyna sig en heldur ekki að hlífa sér of mikið. Þjálfunarpúls er oftast fundinn með því að bæta 50-85% af vinnupúlsinum við hvíldarpúlsinn. Hvaða gildi er notað fer eftir því hvert meginmarkmið þjálfunarinnar er, hvort það er að auka þol eða brenna fitu. Þegar æft er við lítið álag getur æfingin tekið lengri tíma en stuðlar þá sérstaklega að fitubrennslu. Við meira álag styttist tíminn hins vegar og þol þjálfast meira.



Þjálfunarpúls miðað við mismunandi álag og aldur. Þegar markmið þjálfunar er fyrst og fremst fitubrennsla er miðað við lægri þjálfunarpúls heldur en þegar meginmarkmiðið er að byggja upp þol. Til eru tvær gerðir af þoli: Loftháð þol sem er getan til að framkvæma stöðugt og langvarandi erfiði (til dæmis fjallganga eða rólegt skokk) og loftfirrt þol sem er geta til að taka hraustlega á í stuttan tíma (til dæmis 100m spretthlaup).

Höldum okkur áfram við tvítugu manneskjuna okkar með hvíldarpúls 75 og vinnupúls 125 slög á mínútu. Vilji hún fara í nokkuð kröftuga þjálfun velur hún til dæmis 70% af vinnupúlsi og reiknar : 0,70 * 125 = 88. Þjálfunarpúlsinn er síðan fenginn með því að leggja þessa tölu við hvíldarpúlsinn. Í þessu dæmi er hann 88 + 75 = 163 slög á mínútu.

Þegar þjálfun er hafin er mikilvægt að taka púlsinn annað slagið og á hann að vera sem næstur þjálfunarpúlsinum til að ná hámarksárangri. Ef viðkomandi er nokkuð undir þjálfunarpúlsi gefur hann í, en ef hann er yfir hægir hann á sér. Eftir því sem þjálfun er stunduð lengur aukast afköst blóðrásarkerfisins og kemur það fram í því að hvíldarpúlsinn lækkar. Það þarf því að mæla hann annað slagið, til dæmis einu sinni í mánuði, og reikna út frá honum nýjan þjálfunarpúls.

Nánar er fjallað um hjartað og blóðrásina í öðrum svörum á Vísindavefnum, til dæmis:

Heimildir og myndir:

Höfundur

Þuríður Þorbjarnardóttir

Þuríður Þorbjarnardóttir

líffræðingur

Útgáfudagur

14.5.2007

Spyrjandi

Kári Gunnarsson
Fanney Harðardóttir
Sunna Halldórsdóttir
Védís Ragnheiðardóttir

Efnisorð

Tilvísun

Þuríður Þorbjarnardóttir. „Hversu oft slær hjartað á mínútu?“ Vísindavefurinn, 14. maí 2007, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=6636.

Þuríður Þorbjarnardóttir. (2007, 14. maí). Hversu oft slær hjartað á mínútu? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=6636

Þuríður Þorbjarnardóttir. „Hversu oft slær hjartað á mínútu?“ Vísindavefurinn. 14. maí. 2007. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=6636>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hversu oft slær hjartað á mínútu?
Hér er einnig að finna svör við spurningunum:

  • Hvað er hjartað stórt?
  • Slær hjartað öðuvísi þegar maður sefur heldur en þegar maður er vakandi og slakar alveg á?
  • Hver er eðlilegur hjartsláttur á mínútu og hver er hentugur hjartsláttur við æfingar ef maður vill léttast?

Hjartað er vöðvi sem sér um að dæla blóði um líkamann. Stærð þess er einstaklingsbundin og má miða við krepptan hnefa sama einstaklings. Hjartað hvílist og fyllist þá blóði, síðan dregst það saman og dælir blóðinu út í stórar slagæðar. Þetta er hjartslátturinn.

Hjartsláttartíðni er hversu oft hjartað fyllist og tæmist á einni mínútu. Hún fer eftir líkamlegu ástandi einstaklings, aldri hans og virkni. Þar sem hjartsláttartíðni er oftast mæld sem æðasláttur eða púls verður hugtakið púls notað hér. Púlsinn er mældur með því að leggja miðfingurna, ýmist tvo eða þrjá, yfir hálsslagæðina eða úlnliðsslagæðina og telja fjölda slaga á tilteknum tíma. Púls er ætíð gefinn upp sem slög á mínútu.



Púlsinn má finna með því að leggja fingur á háls- eða úlnliðsslagæð og telja fjölda slaga á tilteknum tíma.

Þegar talað er um hvíldarpúls er átt við hversu hratt hjartað slær þegar við erum vel úthvíld og róleg. Best er að mæla hann þegar við erum nývöknuð og ekki farin fram úr rúminu. Meðalhvíldarpúls manna er 60-80 slög á mínútu. Hann hækkar svolítið með aldri en er lægri í vel þjálfuðum íþróttamönnum. Púlsinn er hægari þegar við sofum en þegar við erum vakandi í hvíld. Það er vegna þess að í svefni hægist á allri líkamsstarfseminni.

Hámarkspúls fer eftir aldri og er oftast fundinn með því að draga lífaldur frá 220. Þannig er til dæmis hámarkspúls tvítugrar manneskju 200. Ef púls fer yfir hámarkspúls nær hjartað ekki að fylla sig milli slaga og nýtist því vinna þess ekki sem skyldi.

Vinnupúls er skilgreindur sem munurinn á hámarkspúlsi og hvíldarpúlsi. Ef tvítuga manneskjan okkar er með hvíldarpúls 75 er vinnupúls hennar 200 – 75 = 125 slög á mínútu.

Þjálfunarpúls eða æfingapúls kallast hins vegar sá púls sem gjarnan er miðað við þegar ná á sem mestum árangri í líkamsrækt. Með honum má fylgjast með því að ekki sé verið að ofreyna sig en heldur ekki að hlífa sér of mikið. Þjálfunarpúls er oftast fundinn með því að bæta 50-85% af vinnupúlsinum við hvíldarpúlsinn. Hvaða gildi er notað fer eftir því hvert meginmarkmið þjálfunarinnar er, hvort það er að auka þol eða brenna fitu. Þegar æft er við lítið álag getur æfingin tekið lengri tíma en stuðlar þá sérstaklega að fitubrennslu. Við meira álag styttist tíminn hins vegar og þol þjálfast meira.



Þjálfunarpúls miðað við mismunandi álag og aldur. Þegar markmið þjálfunar er fyrst og fremst fitubrennsla er miðað við lægri þjálfunarpúls heldur en þegar meginmarkmiðið er að byggja upp þol. Til eru tvær gerðir af þoli: Loftháð þol sem er getan til að framkvæma stöðugt og langvarandi erfiði (til dæmis fjallganga eða rólegt skokk) og loftfirrt þol sem er geta til að taka hraustlega á í stuttan tíma (til dæmis 100m spretthlaup).

Höldum okkur áfram við tvítugu manneskjuna okkar með hvíldarpúls 75 og vinnupúls 125 slög á mínútu. Vilji hún fara í nokkuð kröftuga þjálfun velur hún til dæmis 70% af vinnupúlsi og reiknar : 0,70 * 125 = 88. Þjálfunarpúlsinn er síðan fenginn með því að leggja þessa tölu við hvíldarpúlsinn. Í þessu dæmi er hann 88 + 75 = 163 slög á mínútu.

Þegar þjálfun er hafin er mikilvægt að taka púlsinn annað slagið og á hann að vera sem næstur þjálfunarpúlsinum til að ná hámarksárangri. Ef viðkomandi er nokkuð undir þjálfunarpúlsi gefur hann í, en ef hann er yfir hægir hann á sér. Eftir því sem þjálfun er stunduð lengur aukast afköst blóðrásarkerfisins og kemur það fram í því að hvíldarpúlsinn lækkar. Það þarf því að mæla hann annað slagið, til dæmis einu sinni í mánuði, og reikna út frá honum nýjan þjálfunarpúls.

Nánar er fjallað um hjartað og blóðrásina í öðrum svörum á Vísindavefnum, til dæmis:

Heimildir og myndir:...