Hverjar voru orsakir Kóreustríðsins?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hverjar voru orsakir Kóreustríðsins?
Spurningin hljóðaði upphaflega svona:

Hvað orsakaði Kóreustríðið? (Hvers vegna braust stríðið út?)

Ekki eru allir á einu máli um hvað réð mestu um upphaf Kóreustríðsins en hægt er að rekja það til samspils fjögurra meginþátta:

1. Yfirráða Japana í Kóreu á árunum 1910-1945;
2. Hugmyndafræðilegs ágreinings Sovétríkjanna og Bandaríkjanna;
3. Óskýrra og óraunhæfra áætlana Bandamanna um framtíð Kóreu;
4. Yfirtöku kommúnista í Kína árið 1949.

Hér verður litið betur á hvern þessara þátta fyrir sig.

1. Japanar gerðu Kóreu að nýlendu sinni árið 1910 og ríktu þar með harðri hendi allt þar til þeir þurftu að fallast á skilyrðislausa uppgjöf sína gegn Bandamönnum í lok seinni heimsstyrjaldar. Kóreumenn brugðust við yfirráðum Japana með aukinni þjóðernishyggju og ýmsum sjálfstæðistilburðum. En um leið má segja að þar hafi orðið til hugmyndafræðilegur klofningur sem markaði og markar enn Kóreuríkin tvö. Með nokkurri einföldun má segja að mótast hafi tvenns konar þjóðernishyggja: annars vegar hófleg, menningarleg þjóðernishyggja sem tók sér Vesturlönd til fyrirmyndar og hins vegar róttækari þjóðernishyggja sem sótti einkum innblástur til sósíalískrar hugmyndafræði Sovétríkjanna. Í kjölfar uppgjafar Japana þann 15. ágúst 1945 tóku fulltrúar þessara tveggja hópa að fylkja sér um þau stjórnvöld sem mynduðust í hvorum hluta Kóreu fyrir sig og áttu eftir að stofna ríkin tvö árið 1948.

2. Undir lok seinni heimsstyrjaldar tók þegar að bera á sterkum hugmyndafræðilegum ágreiningi Sovétríkjanna og Bandaríkjanna. Þau kepptust um yfirráð í heiminum, að mestu í formi mismunandi háðra bandamanna hvors um sig sem fylgdu þá annað hvort sósíalísku eða kapítalísku hagkerfi. Sovétmenn hertóku norðurhluta Kóreu í ágúst 1945 og féllust á að Bandaríkjamenn myndu taka stjórnina í suðurhlutanum fyrst um sinn. Stjórnvöld beggja ríkja vildu þó koma í veg fyrir að til yrði eitt Kóreuríki sem yrði háð hinu stórveldinu. Þar með gátu þau ekki komið sér saman um ríkisstjórn sem stýrði slíku ríki.

3. Svo virðist sem áform Bandamanna um Kóreu hafi einkennst af nokkrum vanskilningi á landi og þjóð. Markmiðið var vissulega að Kórea yrði frjálst og fullvalda ríki en í fyrstu var gert ráð fyrir því að það yrði verndarsvæði undir stjórn annarra ríkja í nokkra áratugi. Slík áform voru tvímælalaust óraunhæf í ljósi þess að Kóreumenn kölluðu eftir fullveldi, hið fyrsta eftir 35 ár sem japönsk nýlenda. Hefðu Bandamenn gert sér betur grein fyrir sjálfstæðisþrá kóresku þjóðarinnar hefði hugsanlega verið unnt að taka á málinu af meiri festu. Þess í stað lýstu hvor hluti fyrir sig yfir sjálfstæði árið 1948 sem jók mjög möguleikana á ófriði þeirra á milli.

4. Borgarastríðinu í Kína á árunum 1946-1949 lyktaði með sigri kommúnista sem stofnuðu Alþýðulýðveldið í Kína þann 1. október 1949. Fyrir tilstilli Stalíns féllst Mao Zedong, leiðtogi Kínverja, á að veita Norður-Kóreu stuðning í hernaðarlegum áformum sínum gagnvart Suður-Kóreu en án þessa stuðnings er ólíklegra en ella að slík ákvörðun hefði verið tekin.

Almennt er litið svo á að Norður-Kórea hafi átt upptökin að stríðinu þann 25. júní 1950. Stjórnvöld í Norður-Kóreu halda því fram að aðgerðir þeirra hafi verið viðbrögð við árásum Suður-Kóreu. Gagnkvæm átök og skærur voru vissulega tíð á landamærunum allt frá árinu 1949 en allt bendir til að Kim Il Sung, leiðtogi Norður-Kóreu, hafi með árásinni haft ítarleg áform um að sameina ríkin með vopnavaldi. Raunar hafði leiðtogi Suður-Kóreu, Syngman Rhee, jafnframt margsinnis tjáð svipuð áform og óskað eftir stuðningi Bandaríkjanna við þau. Margir telja Kóreustríðið hafa verið óhjákvæmilegt. Án íhlutunar Bandaríkjanna, Sovétríkjanna og Kína hefðu hörmungar þess ekki verið jafn miklar en íhlutun þeirra sýnir einmitt að stríðið var á vissan hátt heimsstyrjöld á mjög afmörkuðu svæði.

Heimildir:

• Cumings, Bruce. The Korean War. A History. New York: The Modern Library, 2011.
• Hastings, Max. Korean War. New York: Simon & Schuster, 1987.
• Seth, Michael J. A Concise History of Modern Korea. From the Late Nineteenth Century to the Present. Lanhan o.fl.: Rowman and Littlefield, 2010.
• Stueck, William. The Korean War. An International History. Princeton: Princeton University Press, 1995.

Myndir:

• Wikipedia. Korean war. (Sótt 4.1.2019).
• Wikimedia Commons. Kim Il-sung signing the armistice agreement. (Sótt 4.1.2019).

...