Hvað varð um Jörund hundadagakonung eftir byltinguna á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað varð um Jörund hundadagakonung eftir byltinguna á Íslandi?
Jörgen Jörgensen (1780–1841), betur þekktur sem Jörundur hundadagakonungur, var danskur ævintýramaður sem varð hæstráðandi á Íslandi í átta vikur sumarið 1809 eins og rakið er í svari sama höfundar við spurningunni Hver var Jörundur hundadagakonungur og hvað var hann að gera á Íslandi?

Íslandsævintýri Jörgensens endaði með því að hann var settur af. Í London var hann síðan fangelsaður fyrir að hafa farið ólöglega úr landi sem stríðsfangi. Eftir ársdvöl á fangaskipi fyrir utan London var hann látinn laus og dvaldi næsta árið í enska bænum Reading. Þar hélt hann áfram að skrifa bækur sínar, en í fangelsi hafði hann byrjað að skrifa sögu „byltingarinnar“ eins og hann upplifði hana. Þessa sögu skrifaði hann upp þrisvar sinnum og ítrekaði ávallt að hann hefði ekki haft neitt annað í huga en að frelsa Íslendinga undan kúgun Dana. Frá Reading fór hann aftur til London þar sem hann féll fyrir áfengis- og spilafíkn sinni sem olli því að hann lenti reglulega í skuldafangelsi.

Næstu ár í lífi Jörgensens einkenndust af þessum sama vítahring, fyrir utan stutta dvöl á Spáni árið 1812 þar sem hann barðist með Bretum gegn Napóleoni en særðist. Árið 1814 var hann látinn laus á ný og ráðinn til starfa hjá bresku leyniþjónustunni. Fyrst sem þýðandi og síðan sem njósnari á meginlandi Evrópu. Fyrst fór hann til Belgíu og þaðan til Frakklands. Þar féll hann fyrir spilafíkninni á ný og tapaði hverjum einasta eyri í spilavítum Parísarborgar. Niðurbrotinn og blankur fór hann fótgangandi til Þýskalands og ferðaðist síðan þar um. Eftir þrjú ár á ferð sneri hann síðan til London og gaf út ferðabók sína.

Næstu þrjú árin í London einkenndust enn og aftur af gamla vítahringnum; áfengi, spilafíkn og skuldafangelsi. Árið 1820 var hann síðan dæmdur fyrir þjófnað og settur í fangelsi. Eftir eitt ár þar var hann látinn laus gegn því skilyrði að hverfa frá Bretlandi. Það gerði hann þó ekki og var handtekinn ári síðar. Í þetta sinn var hann dæmdur til dauða. Nú varð hann örvæntingarfullur, en með hjálp kunningja var dóminum breytt í ævilangt fangelsi. Jörgensen dvaldi næstu þrjú árin í sama fangelsinu þar sem hann stundaði skriftir og lærði einnig lækningar sem aðstoðarmaður fangelsislæknisins. Þá gerðist hann jafnframt maður trúarinnar, skrifaði bók um kristna trú og predikaði yfir samföngum sínum.

Undir lok ársins 1825 var Jörgensen fluttur á fangaflutningaskip og kvaddi Bretland að eilífu. Stefnan var tekin á bresku nýlenduna Tasmaníu, en hann hafði sjálfur hjálpað til við að gera hana að nýlendu tveimur áratugum áður. Í miðri ferð braust út faraldur á skipinu sem varð skipslækninum að bana. Jörgensen, sem hafði lært lækningar í fangelsi, hljóp í skarðið og tókst að binda enda á faraldurinn. Við komuna til Tasmaníu var hann þó eftir sem áður fangi og var skipað að vinna sem aðstoðarmaður í tollhúsinu, en í Tasmaníu var algengt að fangar væru notaðir sem vinnuafl.

Stuttu síðar var honum skipað að leiða könnunarleiðangur á óbyggðar slóðir Tasmaníu. Á því ári leiddi hann þrjá leiðangra með takmörkuðum árangri þar sem þeir áttu við ýmsa erfiðleika að stríða. En Jörgensen þótti engu að síður hafa staðið sig vel og var látinn laus með skilyrðum.

Næsta starf hans var sem lögregluþjónn, en þá voru skilorðsbundnir fangar gjarnan fengnir til að manna lögreglulið Tasmaníu. Í því starfi vaktaði hann stór svæði og leitaði fyrst og fremst að búfjárþjófum. Meðal þeirra þjófa sem hann náði var írsk stúlka að nafni Nora Corbett. Hún hafði einnig komið sem fangi og átti eins og hann við áfengisfíkn að stríða. Jörgensen varð ástfanginn af henni, en vegir þeirra skildu þar sem Noru var skipað að vinna annar staðar. Jörgensen hélt áfram störfum hjá lögreglunni en var síðan náðaður árið 1830, með því skilyrði að hann skyldi aldrei snúa til Bretlands. Að öðru leyti var hann frjáls maður og lét af störfum hjá lögreglunni. Hann tók þó þátt í enn einu verkefni stuttu síðar sem var stórátak tasmanskra stjórnvalda til að leysa vandamál við ófriðsama frumbyggja með því að hrekja þá af landi þeirra. Ári síðar varð hann fimmtugur og giftist þá írsku stúlkunni, Noru Corbett, sem áður er nefnd.

Síðust ár ævinnar vann Jörgensen að mestu við skriftir. Hann tók þó enn eitt verkefni að sér hjá lögreglunni þar sem hann njósnaði um spillingu í tasmönskum bæ. Síðan gaf hann út sjálfsævisöguna sína og seldist hún nokkuð vel. Hann var þá þegar þekktur fyrir ævintýri sín en reyndar einnig fyrir að slangra ölvaður um götur Hobart í Tasmaníu. Þar dó hann árið 1841, sextugur að aldri.

Jörgensen var ævintýramaður, fjölhæfur og tókst að bjarga sér hvert sem hann fór. Það var sagt um hann að hann hafi sjálfur verið sinn versti óvinur, enda réð hann ekki við áfengis- og spilafíknina og var þar af leiðandi lengst af ævinni ófrjáls maður. Hann var góður penni, skrifaði ótal blaðagreinar og skildi eftir sig fjölda bóka, allt frá ferðalýsingum að leikritum. Jörgensen hafði alist upp á tímum frönsku stjórnarbyltingarinnar 1789 og heillast mjög af róttækum byltingarhugsjónum. Á Íslandi mun hann hafa séð í hendi sér einstakt tækifæri til að láta byltingarkennda drauma sína rætast. Íslandsævintýrið var hápunktur í lífi hans og minntist hann síðar gjarnan þess að hann hafi einu sinni verið æðsti ráðamaður á Íslandi.

Heimildir og myndir:

• Bakewell, Sarah, The English Dane: a life of Jorgen Jorgenson. London, 2005. (Einnig til í íslenskri þýðingu: Bakewell, Sarah, Jörundur hundadagakonungur: ævisaga. Björn Jónsson þýddi. Reykjavík, 2005.)
• Jörgensen, Jörgen, Historical Account of a Revolution on the Island of Iceland in the Year 1809. Væntanlegt til birtingar.
• Óðinn Melsted, „About the author: Jörgen Jörgensen“. Væntanlegt til birtingar.
• Mynd af Jörgensen: Jørgen Jørgensen - Wikipedia, the free encyclopedia. Verk eftir Christoffer Wilhelm Eckersberg (1783–1853). (Sótt 25. 10. 2013).
• Mynd af höggmynd: The Wizard Of Ross | David Levell. (Sótt 2. 10. 2013).

...