Hvernig stinga menn tólg og hvað merkir orðasambandið?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvernig stinga menn tólg og hvað merkir orðasambandið?
Orðasambandið að stinga tólg er undir flettunni tólg í Íslensk-danskri orðabók Sigfúsar Blöndal frá 1920-1924. Við dæmið setur Sigfús Árn. sem er skammstöfun fyrir Árnessýsla. Hann hafði orðið sem sagt úr mæltu máli.

Þegar vísað er til landshluta eða sýslu í orðabókinni er heimildin oftast sótt til vasabóka Björns M. Ólsen, fyrsta rektors Háskóla Íslands. Björn ætlaði að safna til orðabókar yfir íslenskt talmál í lok 19. aldar og fékk til þess styrk úr danska Carlsbergsjóðnum. Hann skrifaði í vasabækur á ferðum sínum nokkur sumur, alls 40, en náði ekki að ljúka verkinu. Hann eftirlét því Sigfúsi vasabækurnar sem skrifaði upp úr þeim og tók orð og orðasambönd með í bókina sem Björn hafði safnað. Sambandið að stinga tólg er fengið úr einni vasabókanna þannig að Björn hefur heyrt það þar og skrifað hjá sér.

Önnur merking orðasambandsins merkir að skera tólg til að smyrja með henni. Yfirfærð merking þess væri þá ‛nú þykir mér þykkt smurt’ og er þá átt við að nú sé verið að ýkja.

Orðasambandið nú þykir mér stungin tólg er notað í tvenns konar merkingu: annars vegar ‛nú gengur fram af mér’ og hins vegar ‛nú er ekkert til sparað’. Í Mergi málsins telur Jón Friðjónsson að stinga tólg merki að ‛skera tólg’ í þeim tilgangi að smyrja með henni og er þessi skýring mjög sennileg. Yfirfærð merking væri þá ‛nú þykir mér þykkt smurt’ en að smyrja þykkt merkir þar ‛að ýkja’ (2006:891).

Mynd:

• Grow-a-brain. Sótt 31.8.2011.

Upprunalega spurningin hljóðaði svo:

Orðatiltækið að stinga tólg þvælist fyrir mér. Nú þykir mér vera stungin tólg - nu har jeg nok av det - segir S. Blöndal. Ég væri mjög þakklátur fyrir ítarlegri skýringu á þessu orðatiltæki og sögu þess.

...