Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi Málvísindi: íslensk Hvort er réttara að segja snjókoma og hríð var á heiðinni eða snjókoma og hríð voru á heiðinni?

Flokkun:

25.1.2010
Hugvísindi Málvísindi: íslensk

Hvort er réttara að segja snjókoma og hríð var á heiðinni eða snjókoma og hríð voru á heiðinni?

Ari Páll Kristinsson

Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun
Tölubeyging sagnar er einfalt mál ef frumlagið er einfalt, til dæmis snjókoma, en málið getur vandast þegar það er samsett, til dæmis snjókoma og hríð. Svo gæti virst í fljótu bragði sem hér ætti einfaldlega að gilda samlagning („einn plús einn eru tveir“), samanber dæmi á borð við penninn og blýanturinn eru í töskunni, úlpan og peysan komu í góðar þarfir. Svarið er þó ekki alveg svo einfalt.


Það er í samræmi við langa íslenska hefð að segja snjókoma og hríð var á heiðinni.

Útkoman getur ráðist af því hvaða nafnorð er um að ræða. Sum lýsa huglægum fyrirbærum (til dæmis tilvist, von) en önnur einhverju áþreifanlegu. Sumt er óteljanlegt (til dæmis snjókoma) en annað teljanlegt (til dæmis penni). Röð liðanna getur einnig skipt máli.

Það er í samræmi við langa íslenska hefð að segja snjókoma og hríð var á heiðinni. Nokkur eldri dæmi:
  • Vindur og sjór hlýðir boði þínu.
  • Hans náttúra og hans afl var með öllu þrotið.
  • Allt hans megin og máttur var brott horfinn.
  • Grátur og sút var mikil.
  • Prang og lausamennska er nú bönnuð.
  • Kuldi og frost sakar ekki.
Hins vegar er það nýjung í málinu að hafa fleirtölumynd sagnar í dæmum af þessu tagi (það er „snjókoma og hríð voru á heiðinni“).

Góð regla í vafadæmum er að miða við þann lið sem er næstur sögninni: Snjókoma og hríð var (síður „voru“) á heiðinni. Aukin rannsóknartengsl og tilvist margra vísindastofnana kallar (síður „kalla“) á meiri samskipti við útlönd. Vonir, ánægja og tilhlökkun skein (síður: „skinu“) úr andliti hans.

Ef þessi grunnregla leiðir til óþægilegrar niðurstöðu má einnig benda á þá leið að snúa við röð liðanna en láta beyginguna ráðast sem fyrr af þeim lið sem næstur er sögninni, til að mynda: Tilvist margra vísindastofnana og aukin rannsóknartengsl kalla á meiri samskipti við útlönd. Ánægja, tilhlökkun og vonir skinu úr andliti hans.

Um þetta er fjallað í málfarsbankanum.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:

Höfundur

Ari Páll Kristinsson

Ari Páll Kristinsson

rannsóknarprófessor hjá Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum

Útgáfudagur

25.1.2010

Spyrjandi

N.N.

Efnisorð

Tilvísun

Ari Páll Kristinsson. „Hvort er réttara að segja snjókoma og hríð var á heiðinni eða snjókoma og hríð voru á heiðinni?“ Vísindavefurinn, 25. janúar 2010, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=55125.

Ari Páll Kristinsson. (2010, 25. janúar). Hvort er réttara að segja snjókoma og hríð var á heiðinni eða snjókoma og hríð voru á heiðinni? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=55125

Ari Páll Kristinsson. „Hvort er réttara að segja snjókoma og hríð var á heiðinni eða snjókoma og hríð voru á heiðinni?“ Vísindavefurinn. 25. jan. 2010. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=55125>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvort er réttara að segja snjókoma og hríð var á heiðinni eða snjókoma og hríð voru á heiðinni?
Tölubeyging sagnar er einfalt mál ef frumlagið er einfalt, til dæmis snjókoma, en málið getur vandast þegar það er samsett, til dæmis snjókoma og hríð. Svo gæti virst í fljótu bragði sem hér ætti einfaldlega að gilda samlagning („einn plús einn eru tveir“), samanber dæmi á borð við penninn og blýanturinn eru í töskunni, úlpan og peysan komu í góðar þarfir. Svarið er þó ekki alveg svo einfalt.


Það er í samræmi við langa íslenska hefð að segja snjókoma og hríð var á heiðinni.

Útkoman getur ráðist af því hvaða nafnorð er um að ræða. Sum lýsa huglægum fyrirbærum (til dæmis tilvist, von) en önnur einhverju áþreifanlegu. Sumt er óteljanlegt (til dæmis snjókoma) en annað teljanlegt (til dæmis penni). Röð liðanna getur einnig skipt máli.

Það er í samræmi við langa íslenska hefð að segja snjókoma og hríð var á heiðinni. Nokkur eldri dæmi:
  • Vindur og sjór hlýðir boði þínu.
  • Hans náttúra og hans afl var með öllu þrotið.
  • Allt hans megin og máttur var brott horfinn.
  • Grátur og sút var mikil.
  • Prang og lausamennska er nú bönnuð.
  • Kuldi og frost sakar ekki.
Hins vegar er það nýjung í málinu að hafa fleirtölumynd sagnar í dæmum af þessu tagi (það er „snjókoma og hríð voru á heiðinni“).

Góð regla í vafadæmum er að miða við þann lið sem er næstur sögninni: Snjókoma og hríð var (síður „voru“) á heiðinni. Aukin rannsóknartengsl og tilvist margra vísindastofnana kallar (síður „kalla“) á meiri samskipti við útlönd. Vonir, ánægja og tilhlökkun skein (síður: „skinu“) úr andliti hans.

Ef þessi grunnregla leiðir til óþægilegrar niðurstöðu má einnig benda á þá leið að snúa við röð liðanna en láta beyginguna ráðast sem fyrr af þeim lið sem næstur er sögninni, til að mynda: Tilvist margra vísindastofnana og aukin rannsóknartengsl kalla á meiri samskipti við útlönd. Ánægja, tilhlökkun og vonir skinu úr andliti hans.

Um þetta er fjallað í málfarsbankanum.

Frekara lesefni á Vísindavefnum:

Mynd:...