Er hægt að rækta sætar kartöflur á Íslandi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Er hægt að rækta sætar kartöflur á Íslandi?
Sætuhnúðar eða sætukartöflur, Ipomea batatas, eru ættaðar frá Mið- og Suður-Ameríku og þurfa hærri lofthita og lengri vaxtartíma en boðið er upp á hér á norðurhjara. Hugsanlega ætti samt að geta gengið að rækta sætuhnúða hér á landi í upphituðum gróðurhúsum. Kjörhitastig þeirra er einhvers staðar á bilinu 18-28°C og þeir þola ekkert frost.

Í eðli sínu eru sætuhnúðar fjölærar jurtir sem flæmast víða um jarðveginn, bæði með jarðsprotum og ofanjarðarrenglum sem þar að auki hafa hæfileika til að vefja sig upp eftir öðrum plöntum til að standa betur að vígi í baráttunni um ljósið.

Sætuhnúðar hafa verið í ræktun í að minnsta kosti 5000 ár og höfðu borist til Pólýnesa löngu áður en Evrópumenn höfðu kynni af þeim. Frumtegundin er hvergi til villt en allar líkur benda til að frumplönturnar hafi orðið til við ræktun og úrval á nokkrum náskyldum tegundum á svæðinu frá Suður-Mexíkó til Venesúela.

Sætuhnúðar eru óskyldir kartöflum en teljast til vafningsklukkuættar (Convolvulaceae) og náskyldir maríuklukku (Calystegia sepium) sem sumstaðar er hvimleitt illgresi í görðum. Reyndar eru sætuhnúðar af sömu ættkvísl og klukkubróðir (e. „Morning Glory“ – Ipomea tricolor / I. Purpurea) sem sumstaðar er ræktuð sem klifrandi sumarblóm í garðskálum.

Venjulega eru sætuhnúðar ræktaðar á stórum ökrum eins og kartöflur, það er útsæði er sett niður í raðir með um 60 cm millibili og haft um 30 cm bil milli plantna í röð. Ræktunarferlið er svo svipað því sem gerist með kartöflur: Útsæði sett niður í plægða jörð að vori – þroskuð hnýði tekin upp að hausti. Í Bandaríkjunum er ræktun þeirra stunduð í Suðurríkjunum þar sem kjörhiti þeirra helst í að minnsta kosti 100-120 vaxtardaga. Það er þá helst í ríkjum Karólínu og Louisiana, þótt hægt sé að rækta þær á einstaka stöðum og með góðri aðhlynningu á norðlægari svæðum.

Í Evrópu er ræktun sætuhnúða bundin við hlýjustu sveitirnar við norðanvert Miðjarðarhaf. Þeir sætuhnúðar sem hingað berast í stórmarkaðina koma líklega helst frá Ísrael og Norður-Afríku. Sá hængur er yfirleitt á þeim sætuhnúðum sem fáanlegir eru í stórmörkuðunum að búið er að meðhöndla þá með efnum eða geislum sem hindrar spírun þeirra. Þannig að þeir sem reyna að koma þeim til í potti verða fyrir vonbrigðum. Hins vegar má nokkurn veginn treysta því að sætuhnúðar í heilsubúðum sem selja ferskt og lífrænt grænmeti hafi ekki verið meðhöndlaðir á nokkurn þann hátt og því ætti að vera hægt að láta þau hnýði spíra í potti. Reikna þarf með 10-12 lítrum af mold fyrir hverja plöntu, þær eru ekki áburðarfrekar en þurfa talsverða vökvun allan vaxtartímann. Greinar má binda upp á grind – en séu þær látnar liggja á jörðinni slá þær rótum og mynda ný hnýði við blaðfestin.

Þess má að lokum geta að fyrir allmörgum árum prófaði höfundur að láta sætuhnúða spíra í potti. Það gekk ágætlega þá (ómeðhöndluð hnýði) og plantan varð sæmilega blaðmikil og gróskuleg – miðað við hversu vírussmituð og þess vegna „ljót“ hún var. Ekki skilaði hún neinni uppskeru, enda var henni ekki haldið við í þá lágmarks hundrað daga sem ræktunin tekur.

Myndir:

• Thompson & Morgan. Sótt 26. 3. 2012.
• Sweet Life Garden. Sótt 26.3.2012.

---

Þetta svar er að mestu fengið af vef Garðyrkjufélags Íslands gardurinn.is og birt með góðfúslegu leyfi höfundar.

...