Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
ForsíðaVísindavefurFöstudagssvarEr það rétt sem heyrst hefur, að hröðun letidýra sé minni en annarra dýra þegar þau detta niður úr trjám?
Sígild eðlisfræði segir okkur að þyngdarhröðun allra hluta sé sú sama á tilteknum stað, um það bil 9,8 m/s2 við yfirborð jarðar. Þetta þýðir að fallhraðinn eykst um 9,8 m/s á hverri sekúndu í fallinu. Ef þetta á ekki við um letidýrin þýðir það að þau séu yfirnáttúrleg en Vísindavefurinn vílar auðvitað ekki fyrir sér að fjalla um slíka hluti eins og allt annað milli himins og jarðar.
Í ljósi nýlegra uppgötvana á sviði letifræði (e. slothology) getur spurningin átt fyllilega rétt á sér. Letifræðin er ung grein innan eðlisfræðinnar en vísindamenn telja að þessi nýju fræði muni gjörbylta eðlisfræðinni á sama hátt og tilkoma skammtafræði og afstæðiskenningar breytti heimsmynd okkar í upphafi síðustu aldar. Eðli málsins samkvæmt gerist þessi bylting á eðlisfræðinni þó tæplega mjög hratt.
Letifræði fjallar um hegðun gífurlega latra hluta, svonefndra letihauga. Upphafsmenn letifræðinnar, þeir Imas Nail og Don Wanna, komust að því að þyngdarhröðun afskaplega latra lífvera er minni en 9,8 m/s2. Deila þarf í sígildu þyngdarhröðunina með svokallaðri letitölu (L):
g = (9,8 m/s2) / L
og fæst þá rétt þyngdarhröðun sem er háð leti hvers hlutar.
Dauðir hlutir geta ekki verið verið latir og sömuleiðis eru flestar lífverur hvorki sérlega latar né einstaklega vinnusamar. Venjulega er því L ≈ 1. Þegar um einstaklega latar lífverur er að ræða verður letitalan aftur á móti svo stór að hröðun þeirra verður mun minni en annars, því þegar deilt er með stórri tölu verður útkoman lítil. Fyrrnefndir vísindamenn reiknuðu til að mynda út að letitala ánamaðks væri 1,2, letitala snigils væri 1,8 og samsvarandi tala letidýrs væri 2,0. Samkvæmt útreikningum þeirra er hröðun letidýrs því aðeins 4,9 m/s2.
Vísindakonan Move Yerbutt hefur raunprófað kenningu Imas Nail og Don Wanna um hröðun letidýra. Hún endurtók fræga tilraun Galileós Galilei, en hann sleppti tveimur misþungum boltum ofan af skakka turninum í Písa. Þeir féllu nær samtímis til jarðar, og er það í samræmi við þyngdarlögmál Newtons sem segir að hröðun þeirra sé sú sama. Auk boltanna tveggja sleppti Yerbutt letidýri og mældi fallhraða þess. Eins og Nail og Wanna spáðu var letidýrið mun lengur á leiðinni en boltarnir tveir. Vegna mótmæla dýraverndunarsamtaka neyddist Yerbutt að vísu til að setja fallhlíf á letidýrið en allir færustu letifræðingar heims eru sammála um að það dragi alls ekki úr gildi niðurstaðanna. Auk þess var slökkvilið Písa-borgar kallað til með öryggisnet til að taka á móti dýrunum eftir fallið og eru þau enn að krafla sig út úr netinu.
Með tilraunum þessum telst sannað að hröðun letidýra, að minnsta kosti þegar þau falla niður úr skökkum turnum, sé miklu minni en annarra dýra.
Þeim sem hafa nennt að lesa þetta svar til enda skal bent á að þetta er föstudagssvar. Sá sem hefur nennu til að taka alvarlega eitthvað sem í því stendur gerir það alfarið á eigin ábyrgð.
Ritstjórn Vísindavefsins. „Er það rétt sem heyrst hefur, að hröðun letidýra sé minni en annarra dýra þegar þau detta niður úr trjám?“ Vísindavefurinn, 5. ágúst 2005, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=5180.
Ritstjórn Vísindavefsins. (2005, 5. ágúst). Er það rétt sem heyrst hefur, að hröðun letidýra sé minni en annarra dýra þegar þau detta niður úr trjám? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=5180
Ritstjórn Vísindavefsins. „Er það rétt sem heyrst hefur, að hröðun letidýra sé minni en annarra dýra þegar þau detta niður úr trjám?“ Vísindavefurinn. 5. ágú. 2005. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=5180>.
Sólin
Rís 10:17 • sest 16:10
Tunglið
Rís 21:40 • Sest 15:54
Flóð
Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46
Fjara
Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36
Letidýr lifa í Suður-Ameríku og þeir sem nenna geta lesið um um þau í svörum við eftirfarandi spurningum:
Sígild eðlisfræði segir okkur að þyngdarhröðun allra hluta sé sú sama á tilteknum stað, um það bil 9,8 m/s2 við yfirborð jarðar. Þetta þýðir að fallhraðinn eykst um 9,8 m/s á hverri sekúndu í fallinu. Ef þetta á ekki við um letidýrin þýðir það að þau séu yfirnáttúrleg en Vísindavefurinn vílar auðvitað ekki fyrir sér að fjalla um slíka hluti eins og allt annað milli himins og jarðar.
Í ljósi nýlegra uppgötvana á sviði letifræði (e. slothology) getur spurningin átt fyllilega rétt á sér. Letifræðin er ung grein innan eðlisfræðinnar en vísindamenn telja að þessi nýju fræði muni gjörbylta eðlisfræðinni á sama hátt og tilkoma skammtafræði og afstæðiskenningar breytti heimsmynd okkar í upphafi síðustu aldar. Eðli málsins samkvæmt gerist þessi bylting á eðlisfræðinni þó tæplega mjög hratt.
Letifræði fjallar um hegðun gífurlega latra hluta, svonefndra letihauga. Upphafsmenn letifræðinnar, þeir Imas Nail og Don Wanna, komust að því að þyngdarhröðun afskaplega latra lífvera er minni en 9,8 m/s2. Deila þarf í sígildu þyngdarhröðunina með svokallaðri letitölu (L):
Vísindakonan Move Yerbutt hefur raunprófað kenningu Imas Nail og Don Wanna um hröðun letidýra. Hún endurtók fræga tilraun Galileós Galilei, en hann sleppti tveimur misþungum boltum ofan af skakka turninum í Písa. Þeir féllu nær samtímis til jarðar, og er það í samræmi við þyngdarlögmál Newtons sem segir að hröðun þeirra sé sú sama. Auk boltanna tveggja sleppti Yerbutt letidýri og mældi fallhraða þess. Eins og Nail og Wanna spáðu var letidýrið mun lengur á leiðinni en boltarnir tveir. Vegna mótmæla dýraverndunarsamtaka neyddist Yerbutt að vísu til að setja fallhlíf á letidýrið en allir færustu letifræðingar heims eru sammála um að það dragi alls ekki úr gildi niðurstaðanna. Auk þess var slökkvilið Písa-borgar kallað til með öryggisnet til að taka á móti dýrunum eftir fallið og eru þau enn að krafla sig út úr netinu.
Með tilraunum þessum telst sannað að hröðun letidýra, að minnsta kosti þegar þau falla niður úr skökkum turnum, sé miklu minni en annarra dýra.
Þeim sem hafa nennt að lesa þetta svar til enda skal bent á að þetta er föstudagssvar. Sá sem hefur nennu til að taka alvarlega eitthvað sem í því stendur gerir það alfarið á eigin ábyrgð.
