Sólin Sólin Rís 10:23 • sest 16:05 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 25:04 • Sest 15:29 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 12:18 • Síðdegis: 25:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 05:51 • Síðdegis: 18:50 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:23 • sest 16:05 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 25:04 • Sest 15:29 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 12:18 • Síðdegis: 25:05 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 05:51 • Síðdegis: 18:50 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Hugvísindi örnefni Hvers vegna heitir Öskjuhlíð í Reykjavík þessu nafni?

Flokkun:

2.8.2005
Hugvísindi örnefni
Náttúruvísindi og verkfræði Landafræði

Hvers vegna heitir Öskjuhlíð í Reykjavík þessu nafni?

Svavar Sigmundsson

Árnastofnun - mynd í *Árnarstofnun
Öskjuhlíð getur verið gamalt nafn. Hún hefur vafalaust tilheyrt landnámsbænum Vík (Reykjarvík) frá upphafi. Nafnið Víkurholt, sem nefnt er í máldaga Víkur frá 1379 gæti átt við Skólavörðuholt en þó fremur Öskjuhlíð, þar sem segir: "Víkurholt með skóg og selstöðu" (Íslenskt fornbréfasafn III, bls 340).

Elín Þórðardóttir hét síðasta selráðskonan í Víkurseli. Árið 1828 gaf hún vitnisburð um landamerki Reykjavíkur og Skildinganess, meðal annars með þessum orðum: "Sel hafði faðir minn og allir hans forfeður vestan og sunnan undir Öskjuhlíð" (Helgi M. Sigurðsson og Yngvi Þór Loftsson, Öskjuhlíð, náttúra og saga. Reykjavík 1993, bls. 24). Nafnið hefur stundum verið stytt því að í áreiðargerð vegna landamerkja, þar sem farið er eftir landamerkjum jarða til upprifjunar eða staðfestingar, frá 1787 er talað um "Trevarder paa Hlidin" (Ólafur Lárusson, Byggð og saga. Reykjavík 1946, bls. 106). Jónas Hallgrímsson nefnir Öskjuhlíð í dagbók sinni frá 1840 (Ritverk II (1989), bls. 364).



Perlan í Öskjuhlíðinni.

Að minnsta kosti frá því um miðja 19. öld bar hæðin einnig nafnið Eskihlíð. Á korti frá 1850 er nafnið Öskjuhlíð aðalnafnið en Eskihlíð smáletrað (Öskjuhlíð, náttúra og saga, bls. 7). Býlið Eskihlíð (síðar við Miklatorg) var þó ekki stofnað fyrr en 1891.

Eski (eskigras) hefur fundist í hlíðinni en líklegra er að nöfnin Öskjuhlíð/Eskihlíð séu dregin af líkingu við öskjur, sem höfðu kúpt lok og voru notaðar meðal annars til að geyma í lín (einkum höfuðbúnað kvenna). Orðin askja, eski og eskja merkja hið sama, oft notað í fleirtölu, trafaöskjur = trafeskjur. Eski er upphaflega trjátegundin askur, en síðan haft um ílát úr þeim viði. Tvímyndir nafnsins kunna því að hafa þekkst frá fornu fari: Eskihlíð og Öskjuhlíð, samanber Eskiholt (Eskjuholt) og Öskjuholt á Mýrum (Íslenskt fornbréfasafn XV, bls. 258).

Mynd: Mats: Íslandsmyndasafn © Mats Wibe Lund

Höfundur

Svavar Sigmundsson

Svavar Sigmundsson

fyrrv. forstöðumaður Örnefnastofnunar

Útgáfudagur

2.8.2005

Spyrjandi

Friðrik Haraldsson

Efnisorð

Tilvísun

Svavar Sigmundsson. „Hvers vegna heitir Öskjuhlíð í Reykjavík þessu nafni?“ Vísindavefurinn, 2. ágúst 2005, sótt 23. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=5169.

Svavar Sigmundsson. (2005, 2. ágúst). Hvers vegna heitir Öskjuhlíð í Reykjavík þessu nafni? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=5169

Svavar Sigmundsson. „Hvers vegna heitir Öskjuhlíð í Reykjavík þessu nafni?“ Vísindavefurinn. 2. ágú. 2005. Vefsíða. 23. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=5169>.

Chicago | APA | MLA

Tengd svör

Skoða öll nýjustu svörin

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvers vegna heitir Öskjuhlíð í Reykjavík þessu nafni?
Öskjuhlíð getur verið gamalt nafn. Hún hefur vafalaust tilheyrt landnámsbænum Vík (Reykjarvík) frá upphafi. Nafnið Víkurholt, sem nefnt er í máldaga Víkur frá 1379 gæti átt við Skólavörðuholt en þó fremur Öskjuhlíð, þar sem segir: "Víkurholt með skóg og selstöðu" (Íslenskt fornbréfasafn III, bls 340).

Elín Þórðardóttir hét síðasta selráðskonan í Víkurseli. Árið 1828 gaf hún vitnisburð um landamerki Reykjavíkur og Skildinganess, meðal annars með þessum orðum: "Sel hafði faðir minn og allir hans forfeður vestan og sunnan undir Öskjuhlíð" (Helgi M. Sigurðsson og Yngvi Þór Loftsson, Öskjuhlíð, náttúra og saga. Reykjavík 1993, bls. 24). Nafnið hefur stundum verið stytt því að í áreiðargerð vegna landamerkja, þar sem farið er eftir landamerkjum jarða til upprifjunar eða staðfestingar, frá 1787 er talað um "Trevarder paa Hlidin" (Ólafur Lárusson, Byggð og saga. Reykjavík 1946, bls. 106). Jónas Hallgrímsson nefnir Öskjuhlíð í dagbók sinni frá 1840 (Ritverk II (1989), bls. 364).



Perlan í Öskjuhlíðinni.

Að minnsta kosti frá því um miðja 19. öld bar hæðin einnig nafnið Eskihlíð. Á korti frá 1850 er nafnið Öskjuhlíð aðalnafnið en Eskihlíð smáletrað (Öskjuhlíð, náttúra og saga, bls. 7). Býlið Eskihlíð (síðar við Miklatorg) var þó ekki stofnað fyrr en 1891.

Eski (eskigras) hefur fundist í hlíðinni en líklegra er að nöfnin Öskjuhlíð/Eskihlíð séu dregin af líkingu við öskjur, sem höfðu kúpt lok og voru notaðar meðal annars til að geyma í lín (einkum höfuðbúnað kvenna). Orðin askja, eski og eskja merkja hið sama, oft notað í fleirtölu, trafaöskjur = trafeskjur. Eski er upphaflega trjátegundin askur, en síðan haft um ílát úr þeim viði. Tvímyndir nafnsins kunna því að hafa þekkst frá fornu fari: Eskihlíð og Öskjuhlíð, samanber Eskiholt (Eskjuholt) og Öskjuholt á Mýrum (Íslenskt fornbréfasafn XV, bls. 258).

Mynd: Mats: Íslandsmyndasafn © Mats Wibe Lund ...