Hvað er vitað um eldstöðina í Öræfajökli?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er vitað um eldstöðina í Öræfajökli?
Vísindavefnum hafa borist tvær fyrirspurnir um eldstöðina Öræfajökul og voru þær báðar í nokkrum liðum. Spurt var um eftirfarandi:

• Er Öræfajökull virk eldstöð?
• Hvenær gaus síðast í Öræfajökli?
• Er Öræfajökull deyjandi eldstöð?
• Má búast við gosi í Öræfajökli og hvernig er reiknað með að afleiðingarnar yrðu í dag?
• Er sérstaklega fylgst með þessu eldfjalli?

Nokkuð er vitað um eldstöðina Öræfajökul en þeir sem mest hafa skrifað um hana eru Sigurður Þórarinsson (Thorarinsson, S. (1958). „The Oraefajokull eruption of 1362.“ Acta Naturalia Islandica II(2): 1-100) og Hjalti Guðmundsson (Gudmundsson, H. J. (1997). „A review of the holocene environmental history of Iceland.“ Quaternary Science Reviews 16(1): 81-92).

Öræfajökull hefur verið frekar virk eldstöð á nútíma (síðustu 10.000 ár) og hefur tvisvar gosið á sögulegum tíma, árin 1362 og 1727. Fyrra gosið telst með þeim stærstu á Íslandi síðustu 10.000 árin en í því komu upp um 10 km³ af gosefnum sem lögðust yfir Suðausturland og Austurland. Gosmökkinn lagði í háaustur á haf út og finnst aska frá þessu gosi í jarðvegi víða í Evrópu og Skandínavíu. Í eldgosinu fór í eyði það svæði sem við þekkjum í dag undir nafninu Öræfasveit. Eldgosið 1727 var mun minna í sniðum, en jökulhlaup samfara því munu þó hafa valdið einhverjum búsifjum á svæðinu.

Jökulsárlón og Öræfajökull í baksýn.

Eldvirkni á Íslandi er að mestu bundin við tvö gosbelti, vestara gosbeltið sem liggur frá Reykjanesi að Langjökli og eystra gosbeltið sem nær frá Vestmannaeyjum til Melrakkasléttu. Öræfajökull er hins vegar eldstöð utan megin gosbeltanna, eins og Snæfellsjökull og Snæfell. Eldstöðin er sögð alkalísk og er þá verið að vísa til þess að í samanburði við eldstöðvarnar í gliðnunarbeltinu er meira magn alkalímálma í bergkvikunni sem kemur upp í gosum í Öræfajökli. Eldstöðin framleiðir jöfnum höndum súrt og basískt berg sem eru merki þess að hún er ekki deyjandi, heldur eldstöð á „besta aldri“.

Ef Öræfajökull gýs aftur má reikna með miklum vatnagangi og gjóskuframleiðslu, eins og í eldgosunum 1362 og 1727. Til þess að fá nánari upplýsingar um það er best að lesa grein Sigurðar Þórarinssonar sem vísað er til hér á undan.

Fylgst er með Öræfajökli eins og flestum öðrum eldfjöllum á Íslandi. Til þess er rekið svokallað SIL-kerfi hjá Veðurstofu Íslands sem er þétt mælanet dreift um landið (sjá heimasíðu Veðurstofunnar).

Mynd: Mats: Íslandsmyndasafn © Mats Wibe Lund...