Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 10:17 • sest 16:10 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 21:40 • Sest 15:54 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Heilbrigðisvísindi Lífvísindi: mannslíkaminn Af hverju kemur blóð þegar við dettum?

Flokkun:

17.2.2005
Heilbrigðisvísindi Lífvísindi: mannslíkaminn

Af hverju kemur blóð þegar við dettum?

Þuríður Þorbjarnardóttir

Til þess að það komi blóð þegar við dettum, rekum okkur í eða meiðum okkur á annan hátt þarf húðin að skerast í sundur. Í húðinni og mjúku vefjunum undir henni eru æðar og ef þær skerast í sundur og „gat“ er á húðinni berst blóð úr þeim út á yfirborð líkamans. Þá er sagt að það blæði. Ef litlar bláæðar og háræðar undir húðinni skaddast og blóð lekur út úr þeim án þess þó að húðin rofni safnast blóðið fyrir undir henni og það kemur marblettur (sjá nánar í svari sama höfundar við spurningunni Hvað er marblettur?).

Hversu alvarleg blæðing er fer mjög eftir því hvaða æðar skerast í sundur. Hættulegast er ef stór slagæð skerst í sundur. Slagæðar eru æðar sem flytja blóð frá hjartanu og innan þeirra rennur blóðið í takti við hjartsláttinn eins og nafn þeirra gefur til kynna. Blóðmissir getur orðið mjög mikill og hraður fari slagæð í sundur þannig að á nokkrum mínútum getur einstaklingurinn misst megnið af blóði sínu, það er að honum blæðir út, ef ekkert er að gert.


Mikilvægt er að stöðva blæðingu eins fljótt og auðið er, til dæmis með því að leggja grisju eða hreinan klút á sárið. Ef blæðingin er mikil getur verið nauðsynlegt að setja þrýsting beint á sárið.

Mikill blóðmissir getur einnig hlotist af því þegar bláæð skerst í sundur en hann verður þó ekki eins hraður og ef um er að ræða slagæð, enda rennur blóð innan bláæða í jöfnum straumi en ekki með slætti í takti við hjartað.

Þegar blæðir á yfirborði líkamans er talað um útvortis blæðingu en einnig er möguleiki á svokölluðum innvortis blæðingum. Þær eru ekki sjáanlegar á yfirborðinu en geta verið jafn hættulegar og hinar. Þá rofnar æð inni í líkamanum og blóð berst úr henni og safnast fyrir á milli líffæra og vefja. Þrýstingur blóðsins á nærliggjandi líffæri getur verið mjög mikill og komið fram sem mikill sársauki auk þess að hindra starfsemi þeirra. Blóð sem ekki er innan æða eins og eðlilegt er getur verið mjög hættulegt og líkja má áhrifum þess við að vefirnir „drukkni“.

Þegar blæðir, hvort sem það er innvortis eða útvortis hefur blóð borist úr sínum eðlilega farvegi, æðunum, og líkt og með ár sem fara úr farvegi sínum, er það ekki til góðs.

Á Vísindavefnum eru fleiri áhugaverð svör um blóð, til dæmis:

Mynd: Shands HealthCare

Höfundur

Þuríður Þorbjarnardóttir

Þuríður Þorbjarnardóttir

líffræðingur

Útgáfudagur

17.2.2005

Spyrjandi

Hrund Heimisdóttir, f. 1993

Efnisorð

Tilvísun

Þuríður Þorbjarnardóttir. „Af hverju kemur blóð þegar við dettum?“ Vísindavefurinn, 17. febrúar 2005, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=4757.

Þuríður Þorbjarnardóttir. (2005, 17. febrúar). Af hverju kemur blóð þegar við dettum? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=4757

Þuríður Þorbjarnardóttir. „Af hverju kemur blóð þegar við dettum?“ Vísindavefurinn. 17. feb. 2005. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=4757>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Af hverju kemur blóð þegar við dettum?
Til þess að það komi blóð þegar við dettum, rekum okkur í eða meiðum okkur á annan hátt þarf húðin að skerast í sundur. Í húðinni og mjúku vefjunum undir henni eru æðar og ef þær skerast í sundur og „gat“ er á húðinni berst blóð úr þeim út á yfirborð líkamans. Þá er sagt að það blæði. Ef litlar bláæðar og háræðar undir húðinni skaddast og blóð lekur út úr þeim án þess þó að húðin rofni safnast blóðið fyrir undir henni og það kemur marblettur (sjá nánar í svari sama höfundar við spurningunni Hvað er marblettur?).

Hversu alvarleg blæðing er fer mjög eftir því hvaða æðar skerast í sundur. Hættulegast er ef stór slagæð skerst í sundur. Slagæðar eru æðar sem flytja blóð frá hjartanu og innan þeirra rennur blóðið í takti við hjartsláttinn eins og nafn þeirra gefur til kynna. Blóðmissir getur orðið mjög mikill og hraður fari slagæð í sundur þannig að á nokkrum mínútum getur einstaklingurinn misst megnið af blóði sínu, það er að honum blæðir út, ef ekkert er að gert.


Mikilvægt er að stöðva blæðingu eins fljótt og auðið er, til dæmis með því að leggja grisju eða hreinan klút á sárið. Ef blæðingin er mikil getur verið nauðsynlegt að setja þrýsting beint á sárið.

Mikill blóðmissir getur einnig hlotist af því þegar bláæð skerst í sundur en hann verður þó ekki eins hraður og ef um er að ræða slagæð, enda rennur blóð innan bláæða í jöfnum straumi en ekki með slætti í takti við hjartað.

Þegar blæðir á yfirborði líkamans er talað um útvortis blæðingu en einnig er möguleiki á svokölluðum innvortis blæðingum. Þær eru ekki sjáanlegar á yfirborðinu en geta verið jafn hættulegar og hinar. Þá rofnar æð inni í líkamanum og blóð berst úr henni og safnast fyrir á milli líffæra og vefja. Þrýstingur blóðsins á nærliggjandi líffæri getur verið mjög mikill og komið fram sem mikill sársauki auk þess að hindra starfsemi þeirra. Blóð sem ekki er innan æða eins og eðlilegt er getur verið mjög hættulegt og líkja má áhrifum þess við að vefirnir „drukkni“.

Þegar blæðir, hvort sem það er innvortis eða útvortis hefur blóð borist úr sínum eðlilega farvegi, æðunum, og líkt og með ár sem fara úr farvegi sínum, er það ekki til góðs.

Á Vísindavefnum eru fleiri áhugaverð svör um blóð, til dæmis:

Mynd: Shands HealthCare...