Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Spyrjandi tilgreinir því miður ekki á hvaða tungumáli hann hefur rekist á þessi orð. Ef hann á við íslensku hefði hann varla þurft að spyrja því að þá er líklegast að hér sé á ferðinni afbökun á orðinu "montrass". Á hinn bóginn þarf þá að gera að minnsta kosti þrjár stafsetningarvillur til að út komi það sem spurt er um.
Okkur sýnist líklegast að spyrjandi hafi rekist á þetta í frönskum eða ef til vill spænskum texta eða landakorti. Honum eða höfundinum hafi þá að vísu orðið á ein stafsetningarvilla því að orðin hafi upphaflega verið Mont Ras. Við skýrum það nú nánar.
Franska orðið "Mont" þýðir 'fjall' eins og sjá má til dæmis í nafninu á því fræga fjalli Mont Blanc. Menn ættu þá að taka eftir því til samanburðar að Everestfjall er á hinn bóginn oft kallað Mount Everest. Það er enska því að "mount" þýðir 'fjall' á ensku og er einmitt oft haft í fyrri hluta fjallanafna. En franska orðið "mont" og enska orðið "mount" eiga sér að sjálfsögðu sama uppruna í latínu.
Við förum ekki lengra út í þá sálma utan hvað spyrjandi þarf að gera sér ljóst að þessi orð eru að sjálfsögðu náskyld íslenska orðinu "mont". Er talið að þessi skyldleiki sé til kominn af því að menn geta sem kunnugt er orðið býsna montnir af því að ganga á brött og há fjöll. Sömuleiðis er það vel þekkt í mannfræði að fjallabúar og fjallamenn eru að meðaltali um 23% montnari en aðrir menn, eftir að búið er að leiðrétta fyrir atgervi, svokölluðum kynþætti og fleiru.
Kannski hefur spyrjandi rekist á Mont-Ras sem svo er skrifað á þessu korti sem gert er fyrir hollenska náttúruunnendur (naturalisten). Hollendingum finnst gott að slaka á í tjaldi, húsvagni eða orlofshúsi nálægt Mont-Ras.
Franska lýsingarorðið ras þýðir samkvæmt orðabókinni 'snöggur, stuttur; snoðinn, snoðklipptur'. Fjallið Mont Ras gæti því heitið á íslensku Snoðfjall, Berafjall, Berangursfjall, Skógleysa eða jafnvel Grasleysa. Við vitum hins vegar ekki hvar þetta fjall er að finna í ríki frönskunnar því að það er ekki skráð í stóra Times-atlasinn sem er þó á stærð við vænt innskotsborð.
Hins vegar er þar að finna spænska þorpið Montrás í norðausturhorni Spánar milli Barcelona og frönsku landamæranna. Hollendingarnir sem vísað er til í myndatextanum hér á undan stafsetja nafnið þó öðru vísi. Er auðvitað ekki loku fyrir það skotið að þetta nafn hafi afbakast í heimildum spyrjanda og þannig orðið tilefni spurningarinnar, óviljandi.
Svo er líka til 'Montrassaættin' sem á rætur að rekja til Frakkans Bartólómeusar en sumir afkomendur hans flúðu einmitt til Hollands vegna trúarofsókna. Um þessa ætt má lesa hér en þar kemur fram að eftirnafnið 'Montrass' hafi þvælst fyrir mönnum í ættinni og þeir hafa því reynt að umrita það á ýmsa vegu. Auk myndarinnar 'Montrass' eru þess vegna líka til myndirnar 'Montarrass', 'Montras', 'Montross' og 'Montrose'.
Íslenska nafnorðið "rass" er almennt talið rótskylt franska orðinu 'ras'. Skyldleikinn er rakinn til þess að hár verður lítið á afturhluta manna ef þeir sitja meira en aðrir. Hins vegar er það misskilningur að orðið 'rass" sé skylt því sem stundum er kallað '?rasi?' á íslensku og þýðir 'kynþáttur'. Það orð er gjarnan skrifað "race" á erlendum málum og menn mega ekki láta blekkjast af því að það skuli heita 'Rasse' á þýsku.
Þetta er dæmi um þá einföldu staðreynd orðsifjafræðinnar (e. etymology) að orð þurfa ekki endilega að vera skyld þó að þau séu lík að vallarsýn. Þetta má orða svo:
Þó að sumir rasar séu með sérkennilega rassa þurfa þeir ekkert endilega að vera skyldir.
Að lokum er rétt að geta þess að þetta er svokallað föstudagssvar. Lesandi sem tekur það bókstaflega getur því átt á hættu að verða ákærður fyrir mont en viðurlög við því felast í snoðklippingu.
Þeir sem kunna sér hóf í þessum efnum geta hins vegar verðlaunað sjálfa sig með hóflegri vist á orlofssvæðinu Relax-Nat í grennd við þorpið Montrás/Mont-Ras. Okkur er ekki grunlaust um að þar gefist góð tækifæri til að skoða þá líkamshluta sem menn vísa óafvitandi til í nafni þorpsins.
Mynd:Relax - Nat
Sólin
Rís 10:17 • sest 16:10
Tunglið
Rís 21:40 • Sest 15:54
Flóð
Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46
Fjara
Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36
