Sólin Sólin Rís 06:41 • sest 20:23 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 05:00 • Sest 04:51 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 08:59 • Síðdegis: 21:23 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 02:51 • Síðdegis: 15:06 í Reykjavík
Sólin Sólin Rís 06:41 • sest 20:23 í Reykjavík
Tunglið Tunglið Rís 05:00 • Sest 04:51 í Reykjavík
Flóð Flóð Árdegis: 08:59 • Síðdegis: 21:23 í Reykjavík
Fjaran Fjara Árdegis: 02:51 • Síðdegis: 15:06 í Reykjavík
LeiðbeiningarTil baka

Sendu inn spurningu

Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.

Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að svara öllum spurningum.

Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki nægileg deili á sér.

Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.

Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!

=
Forsíða Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði Hvað getið þið sagt mér um svörtu ekkjuna?

Flokkun:

8.11.2002
Náttúruvísindi og verkfræði Lífvísindi: dýrafræði

Hvað getið þið sagt mér um svörtu ekkjuna?

Jón Már Halldórsson

Svarta ekkjan er heiti sem í raun er notað um ýmsar tegundir innan ættkvíslarinnar Latrodectus (Theridiidae). Alls eru tegundirnar nú taldar vera 31 en heitið svarta ekkjan á sér í lagi um þrjár tegundir sem eiga upprunaleg heimkynni sín í Norður-Ameríku: L.mactans, L.hesperus og L.variolus.

Einnig má nefna hina rauðu ekkju (L.bishopi) og brúnu ekkju (L.geometricus) sem hafa víðari útbreiðslu. Tegundin L.tredecimguttatus er stundum nefnd hin evrópska svarta ekkja og finnst víða í kringum Miðjarðarhafið og hin ástralska svarta ekkja (L.hasseltii) á rætur að rekja til Ástralíu en finnst nú einnig víðar í Suðaustur-Asíu og á Nýja-Sjálandi.

Allar þessar kóngulær eru eitraðar en bitið er þó sjaldnast banvænt nema þeim sem eru veikir fyrir, gömlu fólki eða börnum.

Ein af þeim köngulóm sem nefndar eru svarta ekkjan (L.hesperus. Stundaglasamynstrið undir afturbol kvendýrs svörtu ekkjunnar sést vel á myndinni.

Kvendýr L.mactans, sem er ein af hinum eiginlegu svörtu ekkjum, er skínandi svart, um 2,5 cm á lengd og oft með rauðan blett undir afturbolnum. Bletturinn er oft í laginu eins og stundaglas eða þá tveir rauðir dílar. Karldýrin sjást sjaldan þar sem þau eru drepin að loknum mökum. Hægt er að greina karldýrin á nokkrum rauðum röndum sem þeir hafa undir afturbolnum ásamt stundaglasmynstursins.

Einkennandi fyrir byggingu vefja svörtu ekkjunnar er nokkurs konar trekt fyrir miðjum vefnum þar sem köngulóin heldur sig og bíður átekta þangað til fórnarlamb festist í vefnum. Kvendýrið verpir oft nokkrum sinnum yfir sumarið. Þetta eru eggjamassar sem samanstanda af 250-750 eggjum og festir hún eggjamassann á vefinn. Þessi massi getur verið allt að 12 mm í þvermál. Eftir rúmlega 14 daga klekjast eggin og út koma fölhvít ungviði.

Talið er að svarta ekkjan geti lifað í rúmt eitt og hálft ár. Svarta ekkjan notar öflugt eitur til að lama bráð sína. Hún gerir leifturárás á bráðina og bítur snöggt í hana. Bráðin, sem oftar en ekki er skordýr, drepst fljótt og köngulóin sýgur innihaldið út. Hins vegar er svarta ekkjan algeng bráð sníkjuvespa og annarra sníkjuskordýra.

Eins og áður segir er óalgengt að fólk drepist af völdum bits frá svörtu ekkjunni en eitrið getur valdið miklum sársauka, svima og doða í útlimum. Þess má geta að eitur svörtu ekkjunnar er 15x öflugara en eitur skröltorms en sem betur fer er magnið margfalt minna.

Mynd:

Svarið var uppfært 25.11.2019.

Höfundur

Jón Már Halldórsson

Jón Már Halldórsson

líffræðingur

Útgáfudagur

8.11.2002

Síðast uppfært

25.11.2019

Spyrjandi

Kristín Lilja

Efnisorð

Tilvísun

Jón Már Halldórsson. „Hvað getið þið sagt mér um svörtu ekkjuna?“ Vísindavefurinn, 8. nóvember 2002, sótt 2. apríl 2025, https://visindavefur.is/svar.php?id=2842.

Jón Már Halldórsson. (2002, 8. nóvember). Hvað getið þið sagt mér um svörtu ekkjuna? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=2842

Jón Már Halldórsson. „Hvað getið þið sagt mér um svörtu ekkjuna?“ Vísindavefurinn. 8. nóv. 2002. Vefsíða. 2. apr. 2025. <https://visindavefur.is/svar.php?id=2842>.

Chicago | APA | MLA

Þessi síða notar vafrakökur Nánari upplýsingar

Ég samþykki

Senda grein til vinar

=

Hvað getið þið sagt mér um svörtu ekkjuna?
Svarta ekkjan er heiti sem í raun er notað um ýmsar tegundir innan ættkvíslarinnar Latrodectus (Theridiidae). Alls eru tegundirnar nú taldar vera 31 en heitið svarta ekkjan á sér í lagi um þrjár tegundir sem eiga upprunaleg heimkynni sín í Norður-Ameríku: L.mactans, L.hesperus og L.variolus.

Einnig má nefna hina rauðu ekkju (L.bishopi) og brúnu ekkju (L.geometricus) sem hafa víðari útbreiðslu. Tegundin L.tredecimguttatus er stundum nefnd hin evrópska svarta ekkja og finnst víða í kringum Miðjarðarhafið og hin ástralska svarta ekkja (L.hasseltii) á rætur að rekja til Ástralíu en finnst nú einnig víðar í Suðaustur-Asíu og á Nýja-Sjálandi.

Allar þessar kóngulær eru eitraðar en bitið er þó sjaldnast banvænt nema þeim sem eru veikir fyrir, gömlu fólki eða börnum.

Ein af þeim köngulóm sem nefndar eru svarta ekkjan (L.hesperus. Stundaglasamynstrið undir afturbol kvendýrs svörtu ekkjunnar sést vel á myndinni.

Kvendýr L.mactans, sem er ein af hinum eiginlegu svörtu ekkjum, er skínandi svart, um 2,5 cm á lengd og oft með rauðan blett undir afturbolnum. Bletturinn er oft í laginu eins og stundaglas eða þá tveir rauðir dílar. Karldýrin sjást sjaldan þar sem þau eru drepin að loknum mökum. Hægt er að greina karldýrin á nokkrum rauðum röndum sem þeir hafa undir afturbolnum ásamt stundaglasmynstursins.

Einkennandi fyrir byggingu vefja svörtu ekkjunnar er nokkurs konar trekt fyrir miðjum vefnum þar sem köngulóin heldur sig og bíður átekta þangað til fórnarlamb festist í vefnum. Kvendýrið verpir oft nokkrum sinnum yfir sumarið. Þetta eru eggjamassar sem samanstanda af 250-750 eggjum og festir hún eggjamassann á vefinn. Þessi massi getur verið allt að 12 mm í þvermál. Eftir rúmlega 14 daga klekjast eggin og út koma fölhvít ungviði.

Talið er að svarta ekkjan geti lifað í rúmt eitt og hálft ár. Svarta ekkjan notar öflugt eitur til að lama bráð sína. Hún gerir leifturárás á bráðina og bítur snöggt í hana. Bráðin, sem oftar en ekki er skordýr, drepst fljótt og köngulóin sýgur innihaldið út. Hins vegar er svarta ekkjan algeng bráð sníkjuvespa og annarra sníkjuskordýra.

Eins og áður segir er óalgengt að fólk drepist af völdum bits frá svörtu ekkjunni en eitrið getur valdið miklum sársauka, svima og doða í útlimum. Þess má geta að eitur svörtu ekkjunnar er 15x öflugara en eitur skröltorms en sem betur fer er magnið margfalt minna.

Mynd:

Svarið var uppfært 25.11.2019.

...