Hvað er fullveldi?

Nafn þitt

Netfang þitt

Netfang móttakanda

Ruslpóstvörn =

Svar

Hvað er fullveldi?
Fullveldi er oftast notað yfir stjórnskipulegt sjálfstæði – með öðrum orðum það að vald til að taka ákvarðanir sé hjá innlendum stofnunum og aðilum sem sæki valdið ekkert annað. Þetta er líka hægt að orða þannig að fullvalda ríki fari með æðsta vald í öllum málum á yfirráðasvæði sínu og sæki það ekki til neins annars ríkis. Fullvalda ríki ákveður og takmarkar vald sitt sjálft og stjórnvöld þess deila valdi ekki með öðrum nema þau ákveði það sjálf.

Í lögfræði er oft talað um innra og ytra fullveldi. Innra fullveldið er þá það sem lýst er hér að framan; Ríkið fer á yfirráðasvæði sínu með allar valdheimildir sem tilteknar eru í stjórnarskrá (til dæmis að setja lög, dæma og fleira), ákvarðar sjálft vald ríkisins og hvaða reglur gilda þar í hvaða forgangsröð og sækir heimild til þess ekki annað. Í ytri fullveldisrétti felst réttur ríkis til að koma fram á alþjóðavettvangi, meðal annars að gerast aðili að alþjóðasamningum við erlend ríki og gerast aðili að alþjóðastofnunum. Ákvörðun ríkis um að taka á sig alþjóðlegar skuldbindingar felur í sér beitingu fullveldisréttar og er því einn af eiginleikum fullveldisins. Grundvallarhugsunin er að fullvalda ríki getur ákveðið að setja sér sjálft takmörk með aðild að milliríkjasamningum og alþjóðastofnunum. Fullveldishugtakið er í þessum skilningi eins og lögræðishugtakið: Lögráða einstaklingur sem ræður sig í vinnu eða tekur fasteignalán hjá lánastofnun framselur ekki eða afsalar sér lögræði sitt, heldur nýtir hann það.

Þetta er hægt að skýra með dæmum: Í stjórnarskránni stendur að sveitarfélög ráði sínum málum innan þeirra marka sem lög mæla. Þau eru því ekki fullvalda.

Ísland varð fullvalda 1. desember 1918, enda tók það þá (eða gat tekið) í sínar hendur allar valdheimildir, nema þær sem það fól Dönum að fara með samkvæmt umboði.

Helstu heimildir:

• Davíð Þór Björgvinsson, EES-réttur og landsréttur, 2006.
• Kristrún Heimisdóttir, Stjórnarskrárbundið fullveldi Íslands, Tímarit lögfræðinga 2003, bls. 19-60.
• Guðmundur Jónsson (ritstj.). Frjálst og fullvalda ríki: Ísland 1918–2018. Sögufélag í samstarfi við Afmælisnefnd aldarafmælis sjálfstæðis og fullveldis Íslands, 2018.

Mynd:

• 100 ára fullveldi 2018 | Alþingi. (Sótt 11.12.2018).

...