Hér getur þú sent okkur nýjar spurningar um vísindaleg efni.
Hafðu spurninguna stutta og hnitmiðaða og sendu aðeins eina í einu. Einlægar og vandaðar spurningar
um mikilvæg efni eru líklegastar til að kalla fram vönduð og greið svör. Ekki er víst að tími vinnist til að
svara öllum spurningum.
Persónulegar upplýsingar um spyrjendur eru eingöngu notaðar í starfsemi vefsins, til dæmis til að
svör verði við hæfi spyrjenda. Spurningum er ekki sinnt ef spyrjandi villir á sér heimildir eða segir ekki
nægileg deili á sér.
Spurningum sem eru ekki á verksviði vefsins er eytt.
Að öðru leyti er hægt að spyrja Vísindavefinn um allt milli himins og jarðar!
Sú rækjutegund sem lifir hér við land kallast nú til dags aðeins rækja en til er eldra heitið stóri kampalampi (lat. Pandalus borealis). Rækjan er dæmigerð kaldsjávartegund og ein af þeim rúmlega 50 tegundum sem tilheyra ættinni Pandalidea. Pandalus borealis er langmest veidda kaldsjávarrækjutegund í heimi.
Tegundin finnst víða á norðurhveli jarðar, meðal annars við strendur Maine í Bandaríkjunum, við austurströnd Kanada og austur í Norðursjó og Skagerrak. Einnig veiðist hún í talsverðu magni í Barentshafi sem og í Kyrrahafi við strendur Alaska og allt suður til Kaliforníu.
Rækjur sem lifa á meira en 200 metra dýpi eru iðulega nefndar djúpsjávarrækjur. Þær lifa á dýptarbilinu milli 200 - 700 metra. Kjörbotngerð þeirra er leirbotn. Rækjur eru einnig algengar á grunnslóð á dýpi innan við 200 m. Þær nefnast innfjarðarrækjur og eru algengar í öllum stærri fjörðum og flóum við landið. Kjörbirta rækjunnar er myrkur. Á daginn þegar dagsbirtan nær niður í sjóinn heldur hún sig rétt við botninn en þegar skyggja tekur syndir hún upp að yfirborðinu. Slíkar reglubundnar hreyfingar nefnast dægurhreyfingar og eru mjög algengar meðal sjávardýra.
Helsta fæða rækjunnar eru ýmsir hryggleysingjar eins og lindýr og ormar sem hún finnur í mjúkum leirbotninum. Ofgnótt er af slíkum dýrum í leirbotni. Þegar rækjan fer upp að yfirborðinu á næturnar eru ljósátur, ýmsar krabbaflær og þörungar helsta fæðan.
Ýmsar tegundir fiska éta rækju og er þorskurinn (Gadus morhua) skæðastur. Nokkrar aðrar tegundir eru einnig umfangsmiklir afræningjar og má þar helst nefna grálúðuna á djúpslóð og smokkfisk, ýsu og tindabikkju á grunnslóð.
Lífsferill rækjunnar er mjög sérstakur því að hver rækja er á ævi sinni bæði kvendýr og karldýr. Samkvæmt rannsóknum íslenskra sjávarlíffræðinga skiptir rækja á grunnslóð um kyn við 3-4 ára aldur og er hún þá 16 -21 mm á lengd. Þessi kynskipti gerast mun síðar á djúpslóð eða þegar rækjan er orðin 5-6 ára og 22-24 mm á lengd. Að mati vísindamanna er ástæðan fyrir þessum mun sú að sjór er mun heitari í fjörðum og flóum hér við land en í úthafinu og flýtir það mjög fyrir allri þroskun. Þar sem fyrra kyn hverrar rækju er karlkyn þá eru kvendýrin oftast talsvert stærri.
Hrygningartímabilið er mjög breytilegt eftir stað og fer eftir hitastigi og öðrum umhverfisþáttum. Á því svæði sem rækju er að finna innan íslensku efnahagslögsögunnar eru þessir þættir mjög breytilegir. Einnig er eggjafjöldinn mjög háður stærð kvendýranna. Stærstu kvendýrin framleiða allt upp í tvö þúsund egg en minnstu kvendýrin fáein hundruð eggja. Eftir að eggin eru frjóvguð festir kvendýrið þau við sundfæturna undir halanum meðan þau þroskast. Þetta tímabil nefnist eggburðartímabil. Þroskunarhraðinn er mjög breytilegur og talið er að hitastig sjávar ráði þar mestu um. Fyrir norðan land þar sem kaldast er þarf kvendýrið að bera eggin í um tíu mánuði en við Snæfellsnes og Eldey í rúma fimm mánuði. Klakið fer fram á vorin þegar þörungablómi sjávar er í hámarki, en þörungar eru fyrsta fæða rækjulirfanna.
Talið er að úthafsrækjan hrygni annað hvert ár en innfjarðarækjan á hverju ári.
Jón Már Halldórsson. „Hvernig rækja lifir hér við land og hvert er atferli hennar?“ Vísindavefurinn, 13. mars 2002, sótt 21. nóvember 2024, https://visindavefur.is/svar.php?id=2181.
Jón Már Halldórsson. (2002, 13. mars). Hvernig rækja lifir hér við land og hvert er atferli hennar? Vísindavefurinn. https://visindavefur.is/svar.php?id=2181
Jón Már Halldórsson. „Hvernig rækja lifir hér við land og hvert er atferli hennar?“ Vísindavefurinn. 13. mar. 2002. Vefsíða. 21. nóv. 2024. <https://visindavefur.is/svar.php?id=2181>.
Sólin
Rís 10:17 • sest 16:10
Tunglið
Rís 21:40 • Sest 15:54
Flóð
Árdegis: 10:12 • Síðdegis: 22:46
Fjara
Árdegis: 03:46 • Síðdegis: 16:36
Sú rækjutegund sem lifir hér við land kallast nú til dags aðeins rækja en til er eldra heitið stóri kampalampi (lat. Pandalus borealis). Rækjan er dæmigerð kaldsjávartegund og ein af þeim rúmlega 50 tegundum sem tilheyra ættinni Pandalidea. Pandalus borealis er langmest veidda kaldsjávarrækjutegund í heimi.
Tegundin finnst víða á norðurhveli jarðar, meðal annars við strendur Maine í Bandaríkjunum, við austurströnd Kanada og austur í Norðursjó og Skagerrak. Einnig veiðist hún í talsverðu magni í Barentshafi sem og í Kyrrahafi við strendur Alaska og allt suður til Kaliforníu.
Rækjur sem lifa á meira en 200 metra dýpi eru iðulega nefndar djúpsjávarrækjur. Þær lifa á dýptarbilinu milli 200 - 700 metra. Kjörbotngerð þeirra er leirbotn. Rækjur eru einnig algengar á grunnslóð á dýpi innan við 200 m. Þær nefnast innfjarðarrækjur og eru algengar í öllum stærri fjörðum og flóum við landið. Kjörbirta rækjunnar er myrkur. Á daginn þegar dagsbirtan nær niður í sjóinn heldur hún sig rétt við botninn en þegar skyggja tekur syndir hún upp að yfirborðinu. Slíkar reglubundnar hreyfingar nefnast dægurhreyfingar og eru mjög algengar meðal sjávardýra.
Helsta fæða rækjunnar eru ýmsir hryggleysingjar eins og lindýr og ormar sem hún finnur í mjúkum leirbotninum. Ofgnótt er af slíkum dýrum í leirbotni. Þegar rækjan fer upp að yfirborðinu á næturnar eru ljósátur, ýmsar krabbaflær og þörungar helsta fæðan.
Ýmsar tegundir fiska éta rækju og er þorskurinn (Gadus morhua) skæðastur. Nokkrar aðrar tegundir eru einnig umfangsmiklir afræningjar og má þar helst nefna grálúðuna á djúpslóð og smokkfisk, ýsu og tindabikkju á grunnslóð.
Lífsferill rækjunnar er mjög sérstakur því að hver rækja er á ævi sinni bæði kvendýr og karldýr. Samkvæmt rannsóknum íslenskra sjávarlíffræðinga skiptir rækja á grunnslóð um kyn við 3-4 ára aldur og er hún þá 16 -21 mm á lengd. Þessi kynskipti gerast mun síðar á djúpslóð eða þegar rækjan er orðin 5-6 ára og 22-24 mm á lengd. Að mati vísindamanna er ástæðan fyrir þessum mun sú að sjór er mun heitari í fjörðum og flóum hér við land en í úthafinu og flýtir það mjög fyrir allri þroskun. Þar sem fyrra kyn hverrar rækju er karlkyn þá eru kvendýrin oftast talsvert stærri.
Hrygningartímabilið er mjög breytilegt eftir stað og fer eftir hitastigi og öðrum umhverfisþáttum. Á því svæði sem rækju er að finna innan íslensku efnahagslögsögunnar eru þessir þættir mjög breytilegir. Einnig er eggjafjöldinn mjög háður stærð kvendýranna. Stærstu kvendýrin framleiða allt upp í tvö þúsund egg en minnstu kvendýrin fáein hundruð eggja. Eftir að eggin eru frjóvguð festir kvendýrið þau við sundfæturna undir halanum meðan þau þroskast. Þetta tímabil nefnist eggburðartímabil. Þroskunarhraðinn er mjög breytilegur og talið er að hitastig sjávar ráði þar mestu um. Fyrir norðan land þar sem kaldast er þarf kvendýrið að bera eggin í um tíu mánuði en við Snæfellsnes og Eldey í rúma fimm mánuði. Klakið fer fram á vorin þegar þörungablómi sjávar er í hámarki, en þörungar eru fyrsta fæða rækjulirfanna.
Talið er að úthafsrækjan hrygni annað hvert ár en innfjarðarækjan á hverju ári.
